Magurski Park Narodowy

Magurski Park Narodowy powstał w 1995 roku i położony jest na terenie Beskidu Niskiego znajdującego się na granicy województw małopolskiego i podkarpackiego. Teren parku pełni istotną rolę w ochronie przyrody obejmując górne dorzecze Wisłoki oraz pasmo Magury Wątkowskiej. Park stanowi ważne ogniwo łączące inne chronione obszary w polskich Karpatach Zachodnich i Wschodnich.

Historia utworzenia parku sięga lat 70. XX wieku, kiedy to pojawiła się idea uregulowania kwestii związanych z ochroną przyrody na tych terenach, jednak oficjalnie Magurski Park Narodowy powstał dopiero na mocy rozporządzenia Rady Ministrów w listopadzie 1994 roku. Pierwotnie MPN zajmował obszar nieco ponad 199 km², jednak ze względu na problemy z właścicielami gruntów, obszar parku został nieco zmniejszony i obecnie obejmuje obszar ok. 194 km², choć warto zaznaczyć, że obszar otuliny parku rozciąga się na dodatkowych 229,69 km². Park ten zajmuje głównie obszar województwa podkarpackiego, gdzie znajduje się 89,7% jego powierzchni, a pozostałe 10,3% leży na terenie województwa małopolskiego.

Magurski Park Narodowy graniczy od wschodu z Jaśliskim Parkiem Krajobrazowym oraz od południa, poprzez granicę państwową, z obszarem Chronionego Krajobrazu „Karpaty Wschodnie” na Słowacji. Granice parku po dzień dzisiejszy są dość skomplikowane ze względu na różnorodność struktury własności gruntów. Na obszarze parku można znaleźć liczne enklawy lasów gminnych, prywatnych oraz gruntów rolnych. Ten obszar przyrody stanowi ważne ogniwo ochrony przyrody na terenie Polski, zachowując unikalne walory przyrodnicze Beskidu Niskiego.

Ochrona przyrody Parku Magurskiego

Ponad 90% obszaru Magurskiego Parku Narodowego pokrywają rozległe lasy. Wyróżnia się tu dwa główne piętra roślinne, związane z różnicami w wysokości terenu nad poziomem morza. Piętro pogórza, obejmujące około 43% powierzchni parku rozciąga się do wysokości 530 m n.p.m. i charakteryzuje się przede wszystkim drzewostanami sztucznymi, w których dominuje sosna. Oprócz lasów, na tym terenie znajdują się liczne łąki, pastwiska oraz torfowiska, które pełnią istotną rolę w ekosystemie parku.

Piętro regla dolnego, zajmuje około 57% powierzchni parku znajdującego się na wysokości przekraczającej 530 m n.p.m. i są to tereny pokryte naturalnymi lasami bukowymi, gdzie udział lasów sztucznych jest znacznie mniejszy. Występują tu także inne gatunki drzew, takie jak jodła i rzadko spotykane w Karpatach jaworzyny. Najwyższym szczytem w parku jest Wątkowa, osiągająca 846 m n.p.m.

W Magurskim Parku Narodowym występują miejsca o szczególnym znaczeniu przyrodniczym na których wyznaczono trzy obszary ochrony ścisłej. Należą do nich Magura Wątkowska (o powierzchni 1189 ha), Kamień (o powierzchni 378 ha) oraz Zimna Woda (o powierzchni 841 ha). Dodatkowo, na terenie parku znajduje się rezerwat skalny Kornuty i pomnik przyrody Diabli Kamień, które mają na celu zachowanie wyjątkowych wartości przyrodniczych.

W Magurskim Parku Narodowego występuje niemal 800 gatunków roślin oraz prawie 200 gatunków zwierząt, nie uwzględniając owadów. Znaczna część gatunków roślin występujących na terenie parku to gatunki objęte ochroną – 59 gatunków roślin podlega ochronie ścisłej, 11 gatunków ma status częściowej ochrony, a 12 gatunków zostało wpisanych do Polskiej Czerwonej Księgi Roślin zagrożonych.

Oprócz bogactwa roślin warto również wspomnieć, że teren parku zamieszkują euroazjatycki odmiany łosi, wilków, rysi, żbików, bobrów, wydra, piżmaków oraz jenotów. Ponadto na tych terenach bytują również niedźwiedzie brunatne.

Rezerwat przyrody Kornuty

Rezerwat leży na terenie otuliny Magurskiego Parku Narodowego oraz w dwóch obszarach sieci Natura 2000: siedliskowym „Ostoja Magurska” i ptasim „Beskid Niski”. Rezerwat Kornuty jest najstarszym obszarem chronionym w Beskidzie Niskim powołanym w 1953 roku, kiedy to lokalne oddziały Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego w Gorlicach wykupiły pierwsze 7 hektarów. W okresie przed II wojną światową istniało także schronisko turystyczne poniżej rezerwatu, które zostało zniszczone w wyniku pożaru. W 1964 roku obszar rezerwatu został powiększony do obecnych 11,90 hektarów.

Rezerwat obejmuje południowo-zachodnie zbocze Magury Wątkowskiej, poniżej szczytu Kornuty. Na tym terenie znajdują się fascynujące formacje skalne, sięgające nawet 10 metrów wysokości z gruboławicowego piaskowca magurskiego, powstałe w wyniku erozji materiału skalnego o mniejszej odporności na erozję. Skały te, pod wpływem procesów wietrzenia, przybierają fascynujące kształty, takie jak ambony, baszty, maczugi, ściany i progi skalne. Wiele z tych formacji ma swoje własne nazwy, jak Okap, Babka, Ryba, Pięść czy Zbój Sypko. Na terenie rezerwatu można również zauważyć rozproszone blokowiska głazów i usypiska okruchów skalnych, które powstały w wyniku wietrzenia tych skał. Warto zwrócić uwagę na obecność na tych terenach niewielkich jaskiń szczelinowych, z których największa z nich, Jaskinia Mroczna – posiada korytarze o długości dochodzącej do 200 metrów (niedostępna turystycznie).

Flora rezerwatu jest reprezentowana przede wszystkim przez buczynę karpacką, z przewagą starodrzewu buków. Występują tu także inne gatunki drzew, takie jak jawory, jodły, paklony, lipy drobnolistne i czereśnie. Na runie rezerwatu można odnaleźć interesujące rośliny, takie jak lilia złotogłów, kokorycz pusta, kopytnik pospolity, goryczka trojeściowa, przetacznik gorzki, kostrzewa górska, paprotka zwyczajna, podrzeń żebrowiec, widłak wroniec i wiele innych.

Niezwykłą cechą przyrodniczą rezerwatu Kornuty, aż do lat 90. XX wieku, było występowanie kosodrzewiny. Opisy z 1936 roku informują, że na tym terenie rosło aż 4 krzewy tego gatunku. Jednak do połowy lat 90. XX wieku pozostał już tylko jeden krzak, który również z czasem zniknął. Pochodzenie tego stanowiska budziło kontrowersje, ze względu na duży dystans od naturalnych siedlisk kosodrzewiny, takich jak Tatry czy Czarnohora. Obecnie jednak przyjmuje się, że stanowisko to jest reliktem epoki lodowcowej, kiedy klimat tego obszaru był znacznie chłodniejszy niż obecnie.

Diabli kamień

Diabli Kamień – to wyjątkowa grupa skał, które stanowią nie tylko interesujący pomnik przyrody, ale także bardzo malowniczy element krajobrazu na obszarze Parku. Dojście do Diabłego Kamienia możliwe jest czarnym szlakiem szlaku, który można pokonać w czasie około 25-50 minut spaceru wzdłuż malowniczego potoku Kłopotnica. Diabli Kamień to w rzeczywistości grupa bloków skalnych piaskowca magurskiego z których najwyższy ma ponad 10 metrów wysokości. Równie fascynującym elementem tego miejsca są liczne szczeliny i szczeliny.

Wodospad Magurski

Wodospad Magurski znajduje się na obrzeżach Magurskiego Parku Narodowego w pobliżu Foluszu. Jest to próg skalny o wysokości dochodzącej do 7 metrów – jest to jednocześnie największy wodospad na terenie Beskidu Niskiego. Do wodospadu dotrzeć można zielonym szlakiem po około 20 minutach marszu. Wodospad Magurski to idealne miejsce na chwilę wytchnienia, relaks i kontemplację piękna przyrody. Otoczony lasem, zapewnia spokój i harmonię, co sprawia, że jest to doskonałe miejsce na wycieczki piesze oraz wypoczynek na łonie natury. Dźwięk szumiącej wody, widok otaczającej roślinności i czyste powietrze sprawiają, że to miejsce jest wyjątkowe i niezapomniane.

Szlaki turystyczne

Szlaki turystyczne biegnące przez teren parku:

• (czerwony) Główny Szlak Beskidzki. Część szlaku pokrywa się z Europejskim długodystansowym szlakiem pieszym E3;
• (czerwony) graniczny szlak turystyczny Obručné – Krzemieniec. Część szlaku pokrywa się z Europejskim długodystansowym szlakiem pieszym E3;
• (niebieski) szlak turystyczny Rzeszów – Grybów im. K. Pułaskiego;
• (niebieski) szlak turystyczny Rozdziele – Ferdel;
• (zielony) szlak turystyczny Gorlice – Kornuty – Ożenna, z odgałęzieniem zielonym szlakiem dojściowym z Folusza na Wodospad Magurski;
• (czarny) szlak turystyczny Folusz – Barwinok, z odgałęzieniem czarnym szlakiem dojściowym z Folusza na Diabli Kamień;
• (czarny szlak turystyczny Barwinok – Wapienne;
• (żółty) szlak turystyczny Folusz – Konieczna;
• (żółty) szlak turystyczny Mrukowa – Trzy Kopce;
• (żółty) szlak turystyczny Bartne – Krempna;
• (żółty) szlak turystyczny Tylawa – Baranie;
• (żółty) szlak turystyczny Huta Polańska – Przełęcz Mazgalica.

Ścieżki dydaktyczno-przyrodnicze na terenie Parku Narodowego

• ścieżka dydaktyczno-przyrodnicza „Kiczera” im. prof. Jana Rafińskiego, rozpoczynająca się w miejscowości Żydowskie i przechodząca wokół góry Kiczera Żydowska;
• ścieżka dydaktyczno-przyrodnicza „Folusz”, prowadząca m.in. przez Diabli Kamień oraz Wodospad Magurski, rozpoczyna i kończy się w Foluszu;
• ścieżka przyrodniczo-kulturowa „Świerzowa Ruska”, przechodząca przez tereny nieistniejącej wsi Świerzowa Ruska;
• ścieżka przyrodnicza „Buczynowa” rozpoczynająca się i kończąca w miejscowości Wapienne. Trasa wiedzie przez szczyty Mały Ferdel oraz Ferdel;
• ścieżka przyrodnicza „Hałbów-Kamień”, wychodząca z Krempnej i przechodząca przez Przełęcz Hałbowską oraz nasyp góry Kamień;
• ścieżka przyrodniczo-historyczna „Olchowiec” w formie pętli, rozpoczynająca się w Olchowcu i przechodząca przez szczyt Baranie;
• ścieżka spacerowa odchodząca od zielonego szlaku turystycznego Gorlice – Ożenna, na południowo-zachodnim zboczu góry Kornuty i prowadząca do Rezerwatu przyrody Kornuty oraz Jaskini Mrocznej. Ścieżka, rezerwat oraz jaskinia znajdują się na terenie otuliny parku;
• „Anielska ścieżka” – ścieżka spacerowa w miejscowości Folusz