Najpiękniejsze jaskinie Serbii

Serbia jest krajem słynącym z bogatej historii, tętniących życiem miast i zapierających dech w piersiach krajobrazów. Wśród wapiennych masywów i górskich dolin znajdują się liczne jaskinie, z których każda zachwyca unikatowym pięknem i bogactwem jaskiniowej biżuterii. Odkrywamy najpiękniejsze jaskinie Serbii.

Wyruszymy w podróż do wnętrza ziemi, odkrywając pięć najpiękniejszych jaskiń Serbii. Od imponujących rozmiarów i misternych formacji skalnych jaskini Rajkova i Ceremosnja, po bogatą w biżuterię naciekową jaskinie Resavska i Vrelo.

Liczne formacje krasowe znajdujące się na terenie Bałkanów są wynikiem rozpuszczania skał wapiennych i dolomitowych przez wodę. Formy te mają duże znaczenie dla środowiska naturalnego i gospodarki Bałkanów, ale również odgrywają duże znaczenie w tworzeniu się pięknych formacji zarówno naziemnych jak i podziemnych. Sprzyja to powstawaniu przepięknych krajobrazów takich jak kanion rzeki Uvac, ale również tworzenia się pięknych jaskiń, często posiadających bogatą formę naciekową oraz podziemnych rzek – a takich w Serbii nie brakuje.

Jaskinia Rajki

Jaskinia Rajki (Rajkova pećina, Рајкова пећина) to jaskinia zlokalizowana w pobliżu kopalni miedzi i złota w Majdanpku we wschodniej Serbii z długością korytarzy przekraczającą 2 kilometry z czego nieco ponad 600 metrów z nich jest dostępnych dla zwiedzających. Jaskinia jest podzielona na dwie główne części: część dopływową i część źródlaną. W obu przypadkach można wyróżnić dwa odrębne strefy: strefę suchą suchą i strefę rzeczną, którą przepływa rzeka Rajko. Po przeprowadzonej rekonstrukcji oba te horyzonty zostały połączone, umożliwiając zwiedzającym okrężną trasę przez jaskinię.

Podczas wędrówki ścieżką jaskini, odwiedzający mogą delektować się spokojną atmosferą stworzoną przez szum płynącej rzeki, który rezonuje w Sali Jeżowca. Poza tą salą, ozdobioną tysiącami kalcytowych rurek na suficie, można podziwiać baseny z różowego tufu oraz duże wnęki wapniowe z podwyższonymi krawędziami, gromadzące wodę kapiącą z sufitu. Kiedy baseny wypełniają się wodą, tufowe formacje tworzą efekt lustra, odbijając otaczające ściany i tworząc niezwykły widok, który trzeba po prostu zobaczyć!

Sala znana jako Zimowa Bajka, położona nad górnym horyzontem jaskini, zawdzięcza swoją nazwę błyszczącym białym kalcytowym kolumnom, przypominającym pokryty śniegiem krajobraz. W tej części jaskini zwiedzający mogą stanąć twarzą w twarz z Białym Niedźwiedziem, imponującą formacją jaskiniową pokrytą kryształami, które mienią się w świetle. Biały Niedźwiedź to jedna z kilku znanych formacji geologicznych, która pobudza wyobraźnię zwiedzających zarówno swoim wyglądem, jak i niezwykłym imieniem; dlatego też w jaskini Rajki można spotkać także Egipską Boginię, Ślimaka, Porośniętego Grzybami Pniaka i wiele innych postaci o interesujących nazwach.

Wąskie przejście prowadzi zwiedzających do Kryształowego Lasu, sali pełnej krystalicznego kalcytu – widok bardzo rzadki w innych serbskich jaskiniach.

Temperatura wewnątrz jaskini utrzymuje się na poziomie 8 stopni Celsjusza, a wilgotność powietrza sięga prawie 100 procent – kolejna charakterystyczna cecha Jaskini Rajko. Odkrycie kamiennego młotka przy wejściu do jaskini, pochodzącego z wsi Rajkovo, stanowi dowód na obecność ludzi w tej jaskini już w czasach prehistorycznych. Osoby zainteresowane mogą zobaczyć ten artefakt, odwiedzając pobliskie Muzeum Majdanpka, oddalone o zaledwie 2 kilometry od jaskini.

Okolice jaskini są otoczone lasami bukowymi, klonowymi i dębowymi, co w połączeniu z Jaskinią Rajko oraz rzeką Mali Pek tworzy niepowtarzalny, naturalny klimat.

Wejście do jaskini odbywa się  przewodnikiem, a za bilet wstępu trzeba zapłacić 300 DIN.

Jaskinia Ceremošnja

Jaskinia Ceremošnja zlokalizowana jest na północno-wschodnich zboczach gór Homolje na wysokości 533 metrów. W pobliżu znajduje się szczyt góry Veliki Stubej wnozszącej się na wysokość 940 metrów. Nazwa jaskini pochodzi od pobliskiej wsi Ceremošnja. Zzostała udostępniona dla zwiedzających w 1980 roku. W sąsiedztwie jaskini znajduje się restauracja oferująca tradycyjną kuchnię regionu Homolje. Od 2007 roku jaskinia nosi tytuł Chronionego Dobra Przyrodniczego i jest zarządzana przez Organizację Turystyczną Kučevo. Oddalona o 15 km od Kučevo, jaskinia jest łatwo dostępna dzięki asfaltowej drodze.

Łączna długość zbadanych kanałów jaskini wynosi 775 metrów, jednak dla ruchu turystycznego wyznaczono trasę o długości 431 metrów.  Jaskinia Ceremošnja jest ceniona za swoją niezwykłą biżuterię jaskiniową, w tym stalaktyty, stalagmity i kolumny jaskiniowe co czyni ją jedną z najbardziej bogatych w formy naciekowe jaskiń w Serbii. Region wokół jaskini obfituje w liczne atrakcje przyrodnicze i turystyczne, w tym Jaskinie Bigar i Golubanjska, wodospady oraz szczyt Veliki Štubej.

Jaskinia wyróżnia się pięcioma unikalnymi formacjami naturalnymi, w tym kanałem wejściowym, salą Areny, która swoją strukturą przypomina antyczne amfiteatry, salą Otchłani z imponującą przepaścią, salą Andezytową charakteryzującą się specyficznym składem skalnym oraz kanałem Południowym. Szlak turystyczny zaprojektowano tak, aby zapewnić optymalne warunki dla zwiedzających – jest to szlak jednokierunkowy, wytyczony w kształcie pętli.

Badania hydrologiczne wskazują, że wody potoku Strugarski, które zanikają w jaskini, mają swoje dalsze ujście w pobliskiej jaskini Bigar, co wskazuje na możliwość istnienia rozbudowanego systemu jaskiniowego między tymi dwoma jaskiniami. W jaskini odkryto szczątki niedźwiedzia jaskiniowego.

Temperatura w jaskini waha się pomiędzy 6°C a 8°C, a wilgotność powietrza utrzymuje się na poziomie 72-78%, dlatego wybierając się do jaskini – zwłaszcza latem – warto zaopatrzyć się w ciepłe ubranie. Zwiedzając jaskinię warto również wybrać się do pobliskiej Jaskini Ravnistarka.

Jaskinia Ravnistarka

Jaskinia Ravništarka położona w sasiędztwie jaskini Ceremošnja w wiosce Ravnište. Udostępniona została zwiedzającym w 2007 roku i tego samego roku otrzymała status chronionego zabytku przyrody. Dojazd do jaskini jest możliwy dzięki asfaltowej drodze prowadzącej z wioski Ceremošnja – w wiosce Kučevo należy skręcić w kierunku Ravnište i przejechać kolejne trzy kilometry.

Jaskinia ta posiada główny korytarz o długości ponad pół kilometra, a łączna długość korytarzy przekracza 600 metrów. Trasa turystyczna przebiegająca przez jaskinię ma długość 550 metrów, a jej charakterystycznym elementem jest płynący przez nią potok Ponorac, którego źródło zlokalizowane jest w mniejszej jaskini Bisa.

Jaskinia Ravništarka charakteryzuje się bardzo bogatą szatą naciekową i pod tym względem jest równie imponująca co jaskinia znajdująca się w Ceremošnji. Jednak w przeciwieństwie do niej, Ravništarka posiada jeden główny kanał nazwany „Crni Dvorac”. Kanał jaskini przypomina ogromny, bogato zdobiony tunel wzdłuż którego można podziwiać rozmaite, bogate szaty naciekowe oraz przepływający przez jaskinię strumień. W jaskini utrzymuje się stała temperatura wynosząca od 8 do 10°C stopni.

Ciekawa wydaje się historia odkrycia jaskini. Po raz pierwszy jaskinię odkrył w XIX wieku znany serbski geograf Jovan Cvijić, jednak pokonał on zaledwie kilka metrów korytarza. Dopiero w latach 80. XX wieku pełnego odkrycia jaskini dokonało dwóch młodych chłopców mieszkających w okolicy.

Jaskinia Resavska

Jaskinia Resavska to imponujący kompleks jaskiń położony w pobliżu miejscowości Jelovac we wschodniej Serbii, około 20 kilometrów od Despotovaca. Stanowi ona jeden z największych systemów jaskiń w całej Serbii, charakteryzując się korytarzami o łącznej długości około 4,5 km. Geograficznie, jaskinia leży w regionie Górnej Resawy. Jej wiek szacuje się na około 80 milionów lat, zaś najstarsze formacje naciekowe datuje się na 45 milionów lat.

Jaskinia Resavska posiada cztery sale rozmieszczone na dwóch poziomach, a formacje naciekowe występujące w jej wnętrzu prezentują różnorodne barwy, w tym czerwień, żółć i biel. Wejście do jaskini znajduje się na wysokości 485 metrów nad poziomem morza, natomiast najniższy punkt w jej środku położony jest na wysokość 405 metrów. Powstanie jaskini było rezultatem erozji wapiennego podłoża na skutek przepływu wody, a formacje naciekowe znajdujące się przy wejściu tworzą się w wyniku procesów rozpuszczania węglanu wapnia przez przesiąkającą przez materiał skalny wodę. Barwa tworzących się w ten sposób formacji zależy od obecności różnych minerałów, przy czym czerwień jest efektem obecności tlenku żelaza, biel pochodzi od skrystalizowanego wapnia, a żółć od śladów gliny.

Jednym z charakterystycznych symboli jaskini jest imponujący stalagmit o wysokości 20 metrów i szerokości 12 metrów, nazwany Pomnikiem Matki z Dzieciątkiem od chwili swojego odkrycia. Jaskinia składa się z łącznie 8 sal na dwóch poziomach których zwiedzanie odbywa się w jednym kierunku wzdłuż wytyczonej, podziemnej trasy turystycznej.

Temperatura we wnętrzu jaskini utrzymuje się na poziomie około 7°C przy wilgotności wynoszącej około 100%.

W niedalekim sąsiedztwie jaskini znajduje się muzeum górnictwa w kopalni Senje. Będąc w okolicy warto przespacerować się po uzdrowisku Despotovac. Ciekawym doświadczeniem będzie spacer do źródła rzeki Resava, w której biegu można nacieszyć oko atrakcyjnymi wodospadami.

Jaskinia Łazariewa (Lazareva Pećina)

Jaskinia Łazariewa, znana również jako jaskinia Łazarza, jaskinia Lazareva, jest najstarszym obiektem badawczym w dziedzinie speleologii w Serbii. Położona w gminie Bor, niedaleko miejscowości Złota, jaskinia czasem nazywana  jest także pod nazwą jaskinia Złocka. Według wyników badań z 2012jakie zostały opublikowane w publikacji „Landform Evolution: The Carpatho-Balkan-Dinary Region” długość wszystkich kanałów jaskini wynosi blisko 9,5 kilometra.

Znajdująca się w pobliżu wejścia do głębokiego kanionu, wydrążonego w górach przez rzekę Złotską, jaskinia kryje w sobie bogatą historię górnictwa. Ślady wydobycia miedzi  w tym miejscu datowane są na około 5000 lat wstecz. W XIX wieku jaskinia Łazariewa cieszyła się dużą popularnością wśród turystów, będąc jednym z trzech najczęściej odwiedzanych miejsc jaskiniowych w Serbii, obok jaskiń Prekonoskiej i Petnickiej. Dziś niektóre trasy są oświetlone, a turystom oferowane są nowoczesne usługi zwiedzania. Od 1949 roku obiekt podlega ochronie konserwatorskiej.

Lazareva Pećina, znana również jako jaskinia Łazarza (Lazareva Pećina) lub jaskinia Złota (Zlotska Pećina), stanowi najdłuższą jaskinię w Serbii, usytuowaną przy wschodnim podnóżu góry Kučaj. Jaskinia zlokalizowana jest w odległości 3 km od Zlot oraz 14 km od uzdrowiska Brestovačka. Wejście do jaskini znajduje się na wysokości 291 m n.p.m., po lewej stronie rzeki Łazariewy. W jej bezpośrednim sąsiedztwie znajduje się wiele innych obiektów speleologicznych, często łączonych z tą jaskinią pod ogólną nazwą złote Jaskinie (Zlotske pećine). Spośród tych jaskiń Lazareva Pećina jest najbardziej znana i została najwcześniej przygotowana do zwiedzania. Trasa turystyczna została otwarta już w 1953 roku, obejmując odcinek o długości 800 m.

Jaskinia została ukształtowana przez podziemną rzekę, która do dnia dzisiejszego przepływa przez jej wnętrze. Całkowita długość eksplorowanych korytarzy Lazareva Pećina wynosi 16 km, a szacuje się, że objętość jej pomieszczeń przekracza 52 tys. m3. Od 1949 roku jaskinia jest chroniona jako pomnik przyrody, a w 2005 roku została także uznana za obiekt geologiczny Serbii przez Serbski Instytut Ochrony Przyrody.

Lazareva Pećina znajduje się na obszarze pomnika przyrody Kanion Lazarev. W jaskini odkryto trzy prehistoryczne warstwy kulturowe, datowane od epoki miedzi, przez epokę brązu, aż po epokę żelaza. W najstarszej osadzie, pochodzącej z początków epoki miedzi, znajdowały się artefakty ceramiczne, narzędzia z kości i miedzi, takie jak szpilki, sprzączki, szydła i dłuta. W późniejszych okresach jaskinia pełniła funkcję stanowiska myśliwskiego oraz ośrodka metalurgii.

Fauna jaskiniowa Lazareva Pećina obejmuje szczątki skamieniałych gatunków, takich jak niedźwiedź jaskiniowy, lew jaskiniowy i hiena jaskiniowa, jak również współczesne gatunki adaptujące się do życia w jaskiniach. Wśród nich szczególnie istotne są endemity, takie jak Speleocyclops plutonis, Serbosoma lazarevensis, Pseudosinella problematica, Onychiurus trojan, Arrhopalites zloti. Ponadto, w jaskini żyje ponad 20 gatunków nietoperzy, a także sculptifrons pselafin Bryaxis.

Jaskinia Risovača

Jaskinia Risovača znajduje się w pobliżu Arandjelovac na wzgórzu Risovača, tuż przy rzece Kubršnica i jest obiektem o dużej wartości archeologicznej i paleontologicznej. W jej wnętrzu odkryto bogate złoża skamieniałych kości oraz zębów licznych gatunków zwierząt, które zamieszkiwały okoliczne stepy w okresie epoki lodowcowej. Narzędzia wykonane z kamienia i kości znalezione w jaskini świadczą o tym, że była ona miejscem zamieszkiwanym przez neandertalczyków w środkowej epoce kamiennej. Z uwagi na jej wyjątkowe walory przyrodnicze i kulturowo-historyczne, jaskinia Risovača została uznana za pomnik przyrody i zabytek kultury.

Obecnie, po zaadaptowaniu do wymogów nowoczesnej prezentacji, jaskinia co roku przyciąga tysiące odwiedzających z różnych stron świata. Prowadzone od 1953 roku prace badawcze, zarówno archeologiczne, jak i speleologiczne, pozwoliły na głębsze poznanie historii i znaczenia tego miejsca. Badania te przyczyniły się odo odkrycia szczątków fauny z okresu plejstocenu. Jaskinia jest bardzo dobrze przygotowana do ruchu turystycznego. Urządzono tu wystawy artefaktów znalezionych podczas prowadzonych badań archeologicznych.

Jaskinia Stopića

Jaskinia Stopića, usytuowana na północno-wschodnim zboczu góry Zlatibor i otoczona wioskami Rožanstvo oraz Trnava, nieopodal drogi łączącej Zlatibor z Sirogojno, stanowi jedno z najbardziej dostępnych miejsc dla miłośników speleologii w Serbii. Zaledwie 19 kilometrów dzieli ją od turystycznego centrum Zlatibora, przyciągając uwagę naukowców już na początku dwudziestego wieku, co potwierdzają pierwsze zapiski w publikacjach Serbskiego Towarzystwa Geologicznego z roku 1901. To właśnie tutaj Jovan Cvijić, pionier i propagator naukowej speleologii, prowadził badania w latach 1909-1913. Znaczące walory naturalne, takie jak zachowane formy morfologiczne i hydrologiczne, w tym unikalne zbiorniki bigrenowe, czy też endemiczne gatunki flory, skłoniły rząd Republiki Serbii do uznania jaskini w 2005 roku za pomnik przyrody o szczególnym znaczeniu.

Od 2009 roku, po wybudowaniu odpowiedniej infrastruktury, jaskinia jest dostępna dla turystów, a opiekę nad tym obiektem sprawuje Organizacja Turystyczna Zlatibor. Już samo wejście do jaskini Stopića robi ogromne wrażenie. Jest to jedno z największych w Serbii i ma 18 metrów wysokości i szerokość od 30 do 40 metrów. Interesującym zjawiskiem występującym w jaskini Stopica są tzw. vigledy, naturalne otwory w stropie jaskini, które badacze i miejscowi odkryli, rzucając kolorowe kamienie do przepaści, które następnie odnajdywali w jaskini. Obecnie ścieżka wokół tych otworów jest zamknięta z powodu braku odpowiedniego przygotowania.

Nazwa jaskini pochodzi od pobliskiej wioski Stopići, z którą łączy ją historyczna ścieżka. Cały system jaskiniowy ma długość 1691 metrów i obejmuje pięć głównych komór, z których niektóre są przystosowane do zwiedzania. Sala z wannami bogata w naturalne formacje przykuwa uwagę bigrenowymi zbiornikam wodnymi, które są zjawiskiem unikalnym w skali europy. Woda deszczowa, przepływająca przez kanały, tworzy w nich specyficzne formy – zbiorniki wodne, które stanowią główną atrakcję jaskini. W sąsiedztwie jaskini przepływa rzeka Prištevica na której znajduje się kilka młynów wodnych.

Jaskinia Lodowa

Jaskinia Lodowa, położona w obrębie specjalnego rezerwatu „Uvac”, stanowi część systemu jaskiń Ušac, będącego największym kompleksem jaskiniowym w Serbii. Rozciąga się na długość 2,5 km. Zgodnie z legendą, jaskinia zyskała swoją nazwę dzięki niezmiennym warunkom termicznym, które panują w jej wnętrzu przez cały rok, utrzymując temperaturę na poziomie 8°C zarówno latem, jak i zimą.

Dostęp do jaskini lodowej jest ograniczony i możliwy jedynie dla niewielkiej liczby turystów. Aby się do niej dostać, konieczna jest podróż łodzią po jeziorze Uvački oraz wspinaczka po metalowych schodach usytuowanych na stromym brzegu jeziora. Odwiedziny jaskini są dozwolone tylko po uprzednim zgłoszeniu w służbie wartowniczej rezerwatu. Transport zwiedzających może być zorganizowany łodzią z dwóch różnych stron lub mniejszą łodzią z zapory HPP „Uvac” w Rastokach. W jaskini nie wolno używać oświetlenia elektrycznego, stąd goście mogą korzystać tylko z lamp.