W tym artykule
Zespół pałacowy w Sarnach zlokalizowany jest na malowniczym skraju wsi Ścinawka Górna w województwie dolnośląskim. Ten wyjątkowy kompleks pałacowo-folwarczny jest jednym z najcenniejszych zabytków Dolnego Śląska, łączącym w sobie elementy architektury renesansowej, barokowej i klasycystycznej. Po latach intensywnej rewitalizacji obiekt stał się ważnym punktem na turystycznej mapie regionu, oferując między innymi możliwość noclegu w odrestaurowanych wnętrzach dawnego folwarku.
Historia zamku
Historia tego miejsca sięga XV wieku, kiedy powstał tu skromny dwór obronny, który z biegiem lat przekształcił się w jedną z najbardziej okazałych rezydencji ziemi kłodzkiej. Przełomowym momentem w dziejach obiektu był rok 1590, gdy Fabian von Reichenbach wzniósł na miejscu wcześniejszej budowli renesansowy, trójkondygnacyjny dwór. Ta imponująca budowla przeszła gruntowną transformację w 1661 roku, kiedy to ród von Götzen rozpoczął przebudowę dworu na okazały pałac. Kolejne znaczące zmiany nastąpiły w pierwszej połowie XVIII wieku, również za sprawą rodziny von Götzen, ugruntowując pozycję rezydencji jako jednej z najwspanialszych w regionie.
Szczególnie ważną postacią w historii pałacu był hrabia Franciszek Antoni Götzen, który w latach 20. XVIII wieku nie tylko rozbudował posiadłość, ale także ufundował wyjątkową kaplicę św. Jana Nepomucena. Co ciekawe, budowa kaplicy zbiegła się w czasie z finansowaną przez hrabiego przebudową kościoła parafialnego w pobliskich Wambierzycach, który obecnie nosi status bazyliki mniejszej. Te równoległe inwestycje świadczą o znaczących wpływach i ambicjach rodu Götzenów w regionie.
XIX wiek przyniósł istotne zmiany własnościowe – rodzina Götzenów sprzedała zespół pałacowo-folwarczny, który następnie przeszedł w ręce rodzin przemysłowych. Nowi właściciele zarządzali posiadłością aż do 1945 roku, kiedy to zakończył się pewien rozdział w historii obiektu. Okres powojenny, niestety, nie był łaskawy dla pałacu. Jak wiele innych rezydencji hrabstwa kłodzkiego, zaczął podupadać, a największe zniszczenia nastąpiły po 1989 roku, wraz z likwidacją państwowych gospodarstw rolnych. W tym czasie zespół pozostawał pod jedynie formalnym nadzorem właścicielskim, co przyczyniło się do jego postępującej degradacji.
Interesującym epizodem w nowszej historii obiektu była próba jego przejęcia przez brytyjską fundację Save Britain’s Heritage na początku 2010 roku. Fundacja, działająca pod patronatem ówczesnego księcia Walii Karola, planowała przekształcić zespół w wielofunkcyjny obiekt łączący przestrzenie prywatne z publicznie dostępnymi. Mimo spotkania przedstawicieli fundacji z księciem Karolem, generalnym konserwatorem zabytków Tomaszem Mertą i ministrem kultury Bogdanem Zdrojewskim, plany te nie doszły do skutku. W latach 2011 i 2013 Agencja Nieruchomości Rolnych próbowała sprzedać nieruchomość w drodze przetargu za około 1,5 mln złotych, jednak bez powodzenia. Ostatecznie w styczniu 2014 roku właścicielem obiektu stała się Fundacja Odbudowy Dworu Sarny.
Architektura
Zespół pałacowy zachwyca różnorodnością architektoniczną, harmonijnie łącząc elementy renesansowe z późniejszymi dodatkami. W skład kompleksu wchodzi główny budynek pałacu, pałac letni z 1730 roku oraz zabytkowy spichlerz z drugiej połowy XVII wieku. Pałac letni, wybudowany z inicjatywy hrabiego Franza Antona von Götzena, wyróżnia się charakterystycznym dachem mansardowym z lukarnami. Nad jego wejściem niegdyś znajdował się kartusz herbowy fundatora i jego małżonki Marii Anny von Stillfried. Całość otacza park zaprojektowany przez wybitnego pruskiego architekta krajobrazu Eduarda Petzolda, który w 2020 roku doczekał się uznania poprzez włączenie do Europejskiego Szlaku Ogrodów Historycznych.
Kaplica św. Jana Nepomucena
Prawdziwym klejnotem zespołu pałacowego jest kaplica św. Jana Nepomucena, wzniesiona w latach 1722-1730 przez hrabiego Franciszka Antoniego Götzena. Ta niezwykła budowla na planie elipsy kryje we wnętrzu spektakularne freski z 1738 roku, wyszłe spod pędzla Johanna Franza Hoffmanna z Kłodzka. Malowidła przedstawiają nie tylko sceny z życia św. Jana Nepomucena, ale także wizerunki innych świętych, w tym św. Apolonii i św. Barbary – patronek rodu Götzenów. Na ścianach i sklepieniach można podziwiać również postaci św. Antoniego Padewskiego, Franciszka Ksawerego, Jana Bożego i wielu innych. Freski, dwukrotnie konserwowane – w 1850 roku i w latach 1971-1977 – zachowały się do dziś w doskonałym stanie, zachwycając odwiedzających swoją żywą kolorystyką i mistrzowskim wykonaniem.
Odbudowa
Od 2014 roku kompleks przechodzi gruntowną rewitalizację pod opieką Fundacji Odbudowy Dworu Sarny, która pozyskuje fundusze z różnych źródeł, w tym od Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Pierwsze efekty prac są już imponujące – w 2017 roku otwarto odrestaurowany dom bramny, który obecnie służy jako punkt obsługi ruchu turystycznego. W latach 2020-2022 udostępniono zwiedzającym dwa odnowione budynki folwarczne z pokojami gościnnym.
Szczególną uwagę poświęcono parkowi, gdzie prowadzone są prace rewaloryzacyjne pod kierunkiem specjalisty ds. ogrodów historycznych, Łukasza Przybylaka. W 2022 roku park wzbogacił się o wyjątkowy „Dąb Platynowego Jubileuszu”, będący jedynym w Polsce drzewem posadzonym w ramach międzynarodowej akcji „The Queen’s Green Canopy”, upamiętniającej 70-lecie panowania królowej Elżbiety II.
Wydarzenia kulturalne
Pałac w Sarnach błyskawicznie stał się znaczącym centrum kulturalnym regionu. Od 2019 roku obiekt pełni rolę głównej sceny prestiżowego Festiwalu Góry Literatury, goszcząc najwybitniejsze postaci polskiej i światowej literatury. W murach pałacu gościli między innymi Edwin Bendyk, Grzegorz Gauden, Joanna Lamparska, Mikołaj Łoziński, noblistka Swiatłana Aleksijewicz i Olga Tokarczuk. Od 2015 roku organizowana jest tu Międzynarodowa Letnia Szkoła Muzyki Dawnej Schloss Scharfeneck, przyciągająca muzyków z Polski, Niemiec, Belgii, Holandii, Czech i Słowacji. Wyjątkowym wydarzeniem był koncert „Omnes Sancti Dei” w wykonaniu Zespołu Męskiego „Gregorianum” w kaplicy św. Jana Nepomucena, podczas którego zabrzmiały nieprezentowane od stuleci utwory z repertuaru krakowskiej Kapeli Rorantystów.
Dzięki staraniom obecnych właścicieli i wsparciu instytucji państwowych, zespół pałacowy w Sarnach stopniowo odzyskuje dawny blask, łącząc funkcje turystyczne z bogatą ofertą kulturalną. To miejsce, które harmonijnie łączy historię z teraźniejszością, oferując zwiedzającym wyjątkowe doświadczenia na styku dziedzictwa, kultury i przyrody. Członkostwo w prestiżowej organizacji Europa Nostra potwierdza znaczenie tego obiektu dla europejskiego dziedzictwa kulturowego i stanowi dodatkową zachętę do odwiedzenia tego wyjątkowego miejsca na mapie Dolnego Śląska.
Co warto zobaczyć?
Zwiedzający mogą podziwiać rozległy kompleks o powierzchni ponad 8 hektarów, składający się z kilkunastu zabytkowych budynków. Perłą założenia jest kaplica św. Jana Nepomucena z 1738 roku, ozdobiona wyjątkowymi freskami, dostępna do zwiedzania codziennie. W odrestaurowanym domu bramnym działa klimatyczna kawiarnia, a w dawnych budynkach folwarcznych urządzono komfortowe pokoje gościnne. Na szczególną uwagę zasługuje główna rezydencja z zachowanymi elementami architektury renesansowej oraz zabytkowy park z 300-letnimi dębami szypułkowymi.
Informacje praktyczne
Zamek jest otwarty dla zwiedzających codziennie w godzinach 11:00-20:00. Na miejscu znajduje się parking dla gości. Kompleks położony jest w Ścinawce Górnej, około 15 kilometrów od Kłodzka. Można tu dotrzeć zarówno samochodem, jak i komunikacją publiczną.
Adres zamku
Ścinawka Górna 40e, 57-410 Ścinawka Górna
pow. kłodzki, woj. dolnośląskie
Jak dotrzeć?
- Samochodem: do zamku prowadzi droga wojewódzka nr 386 na trasie Gorzuchów – Tłumaczów. Z Kłodzka dojazd zajmuje 25 minut, na miejscu dostępny jest bezpłatny parking.
- Autobusem: z Kłodzka kursują regularne autobusy do przystanku w Ścinawce Górnej. Z przystanku autobusowego do zamku można dojść pieszo w około 15 minut.
- Pociągiem: Do Ścinawki Średniej można dojechać koleją ze stacji Kłodzko Główne. Podróż pociągiem zajmuje około 30 minut, a ze stacji Ścinawka Średnia do zamku można dojechać taksówką lub dojść spacerem (około 3 km).
