Pałac Ostrowskich w Tomaszowie Mazowieckim

Pałac Ostrowskich, to bez wątpienia najważniejszy zabytek Tomaszowa Mazowieckiego. Stanowi symboliczne świadectwo przemian, jakie przeszło to miejsce w okresie XIX wieku. Pałac, wzniesiony w stylu angielskim jest  świadectwem patriotyzmu i determinacji rodziny Ostrowskich, która zainicjowała przekształcenie niewielkiej osady w prężnie działający ośrodek tkacki.

Historia pałacu sięga początku XIX wieku, kiedy to hrabia Antoni Ostrowski, właściciel majątku Ujazd położonego niedaleko Tomaszowa, postanowił rozpocząć budowę swojej rezydencji na tych ziemiach. Fascynacja pięknem okolicznej przyrody skłoniła go do podjęcia decyzji o budowie rezydencji. Autorem projektu był F. Lessel, znany budowniczy miasta Warszawy, który w swojej pracy łączył elementy klasycznego stylu z neorenesansem. Prace nad budową ruszyły w 1812 roku.

Budowa pałacu przebiegała etapami i trwała aż do lat 30. XIX wieku. Wokół niego urządzono przepiękny park, korzystając z istniejącego starodrzewia. Pałac oprócz funkcji mieszkalnych pełnił również funkcje urzędowe, będąc siedzibą gminy. W okolicach pałacu wzniesiono również budynki gospodarcze.

Rodzina Ostrowskich włączyła się aktywnie w Powstanie Listopadowe, a to zaowocowało konfiskatą ich majątku. Pałac oraz przyległe dobra znalazły się na licytacji, a nabywcą stał się lokalny przedsiębiorca. Dopiero w 1856 roku, syn Antoniego Ostrowskiego, Stanisław, odzyskał rodzinny majątek. Pałac jednakże wymagał gruntownej renowacji, która przeprowadzona została w latach 1859-1869 na podstawie projektu Bolesława Puczaszyńskiego.

Budynek utrzymany w stylu romantycznego klasycyzmu został zaprojektowany na nieregularnym i wydłużonym rzucie. Jego architektoniczna forma obejmuje trzy różne części: podpiwniczoną i parterową oraz część piętrową w środkowej części. Od południowego zachodu przylega do niego imponująca, czterokondygnacyjna wieża o zbliżonym do kwadratu rzucie, podczas gdy od północy jest połączony z piętrową przybudówką. Interesujący jest fakt, że część wschodnia budynku jest trójczłonowa, gdzie część środkowa jest wyższa niż boczne parterowe fragmenty, które dodatkowo mają ścięte narożniki. W zależności od części budynku, dachy przyjmują różne formy, w tym cztero, trój i dwuspadowe.

  Zamek Książ w Wałbrzychu

Wnętrze budynku wielokrotnie poddawano przekształceniom. Niektóre pomieszczenia zachowały układ amfiladowy. Istnieją dowody na istnienie sali bilardowej i teatralnej, a także kaplicy na parterze wieży. Pomieszczenia otrzymały nazwy od kolorów wystroju, takie jak „biały” czy „niebieski”. W części południowo-wschodniej znajdowała się także oranżeria. Obecnie kilka sal pozwala zwiedzającym na zapoznanie się z XIX-wiecznym wystrojem wnętrza.

W 1950 roku pałac stał się siedzibą Muzeum w Tomaszowie Mazowieckim, pełniąc tę funkcję do dnia dzisiejszego. Wnętrza pałacu gościły liczne wystawy, na których prezentowane są zbiory etnograficzne, archeologiczne oraz przyrodnicze. To właśnie w tych historycznych murach można prześledzić bogatą historię tego regionu i rodziny Ostrowskich, której patriotyczna postawa w trudnych czasach pozostawiła trwały ślad w historii miasta.

Wystawy stałe muzeum

Wystawa Etnograficzna
Wystawa chronologicznie prezentuje kulturę i obyczaje ludowe wsi tomaszowskiej z przełomu XIX i XX wieku. Odzwierciedla życie wsi w konkretnym roku i obejmuje elementy takie jak stroje, przedmioty codziennego użytku, narzędzia rolnicze, a także sztukę i rękodzieło ludowe.

Wystawa Archeologiczna
Wystawa skupia się na obrzędach pogrzebowych, które miały miejsce w dolinie Pilicy od II tysiąclecia p.n.e. po II wiek n.e. Prezentuje pochówki charakterystyczne dla różnych kultur, takich jak trzciniecka, łużycka, pomorska oraz przeworska.

Wystawa Historyczna
Wystawa opowiada historię Tomaszowa Mazowieckiego, począwszy od jego założenia jako osady hutniczej w 1788 roku, aż po lata II wojny światowej. Ponadto przedstawia działalność właścicieli miasta, takich jak Tomasz Adam Ostrowski i jego syn Antoni Jan Ostrowski, który jest patronem muzeum.

Wystawa Przyrodnicza
Skupia się na faunie środkowego dorzecza Pilicy, prezentując różne rodzaje zwierząt, takie jak owady, płazy, gady, ptaki i ssaki. Jest to doskonała okazja do poznania lokalnej przyrody.

Zbiory Sztuki
Część muzeum zawiera trzy zrekonstruowane pomieszczenia pałacowe: gabinet hrabiego Ostrowskiego, pokój dzienny oraz letni pokój widokowy. W tych pomieszczeniach znajdują się meble i sprzęty w różnych stylach, a także liczne pamiątki po rodzinie Ostrowskich oraz obrazy autorstwa różnych artystów, w tym Antoniego Lubowieckiego, Kazimierza Sadłowskiego i Leonarda Chodźki.