Województwo łódzkie leży w środkowej części Polski. Poza głównym ośrodkiem administracyjnym, jakim jest Łódź, obejmuje też obszary dawnych województw: piotrkowskiego, sieradzkiego, większości skierniewickiego, części płockiego oraz po parę gmin województw częstochowskiego, radomskiego, kaliskiego i konińskiego.
Województwo łódzkie prawie w całości znajduje się w strefie nizin pasa Równin Środkowopolskich, jedynie mały obszar na południu leży na wyżynach. We wsi Piątek leży środek Polski, o czym informuje pomnik w rynku. Krajobraz jest na ogół równinny, urozmaicony dolinami rzecznymi i wzgórzami morenowymi. Jest to również najsłabiej zalesione województwo w Polsce – tylko 20,1% powierzchni to lasy. Największe kompleksy leśne to Puszcza Pilicka nad środkową Pilicą i Puszcza Bolimowska – pozostałość dawnej puszczy.
Województwo posiada kilka parków krajobrazowych: Bolimowski, Sulejowski, Międzyrzecza Warty i Widawki [duże walory krajobrazowe z powodu stromych zboczy dolin rzecznych] i Załęczański. W tym ostatnim występują wapienie, wzgórza jurajskie, jaskinie, wąwozy, zjawiska krasowe. Głównymi miejscowościami wypoczynkowymi są Spała (miejscowość letniskowa, letnia rezydencja prezydentów II RP), Sulejów oraz Inowłódz.
Województwo łódzkie zwyczajowo kojarzy się z wielkim przemysłem włókienniczym, który powstał w rejonie Łodzi po 1815 roku i z czasem stał się głównym okręgiem przemysłowy Królestwa Polskiego. Jego obraz przedstawił Władysław Reymont w „Ziemi Obiecanej”, natomiast wieś polską tego regionu – w „Chłopach”. Powstanie silnego ośrodka przemysłowego doprowadziło do wykształcenia się nowego regionu łódzkiego na styku dawnych regionów historycznych. W końcu XIX w. doszło do mało znanej „wojny Moskwy z Łodzią”. Poszło oczywiście o prymat w Cesarstwie Rosyjskim jednego z tych dwóch najsilniejszych ośrodków przemysłu włókienniczego.
Ponieważ jednak nowe województwo objęło swym zasięgiem także sąsiednie krainy historyczne, obraz województwa łódzkiego – z punktu widzenia krajoznawczego i pozostałej spuścizny kulturalnej –, uległ istotnym modyfikacjom. Do województwa łódzkiego należą obszary historycznych ziem: wieluńskiej, sieradzkiej, łęczyckiej i części historycznego Mazowsza, gdzie do dziś zachowały się liczne ślady wspaniałej przeszłości z czasów średniowiecznych.
Należą do nich:
- romańska kolegiata w Tumie pod Łęczycą,
- średniowieczny zespół klasztorny opactwa cysterskiego w Sulejowie,
- kolegiata w Łowiczu,
- kościół romański w Inowłodzu,
- podominikański zespół klasztorny w Sieradzu,
- kościół parafialny w Łasku oraz zamki gotyckie w Uniejowie, Łęczycy i Oporowie,
- zabytkowy zespół urbanistyczny Wielunia
i późniejsze zabytki epoki baroku
- kościół św. Anny w Smardzewicach z obrazem św. Anny Samotrzeciej z 1 połowy XVII w.,
- barokowy kościół i klasztor bernardynów z XVIII w.
W granicach województwa znalazły się również liczne przykłady sakralnego budownictwa drewnianego, z których najcenniejszy jest kościół w Boguszycach z 1558r. kryty gontem.
Z powodu swego centralnego położenia w dawnej Polsce, w wielu miejscowościach obecnego województwa łódzkiego znajdowały się siedziby różnych instytucji i władz –, ośrodki życia politycznego. Najbardziej znany pod tym względem był Piotrków Trybunalski –, miejsce zjazdów, sejmików, synodów oraz od 1578 r. Trybunału Koronnego dla szlachty. Niewiele ustępowała mu Łęczyca –, letnia stolica kościelna Polski i Łowicz –, siedziba arcybiskupów gnieźnieńskich. Ten ostatni słynie ponadto z oryginalnej i częściowo do dziś zachowanej kultury ludowej –, bogate pasiaste stroje, budownictwo ludowe, rzeźba, wycinankarstwo. Przetrwał również folklor wsi rawskiej (okolice Rawy Mazowieckiej) oraz opoczyńskiej (Opoczno, Kraśnica). Obok budownictwa średniowiecznego, występują tu również liczne przykłady założeń rezydencjonalnych, z których najpiękniejsze to barokowy zespół parkowo-pałacowy w Nieborowie, park romantyczno-sentymentalny w Arkadii, zespół parkowo-pałacowy biskupów włocławskich w Wolborzu i klasycystyczny pałac w Walewicach.