Kampinoski Park Narodowy

Kampinoski Park Narodowy został utworzony w 1959 roku w województwie mazowieckim i obejmuje tereny Puszczy Kampinoskiej w pradolinie Wisły. W roku 2000 został wpisany na światową listę rezerwatów biosfery UNESCO. W parku wytyczono kilkanaście szlaków pieszych oraz kilka rowerowych o łącznej długości wynoszącej około 360 km.

Kampinowski Park Narodowy obejmuje tereny Puszczy Kampinoskiej w pradolinie Wisły, w zachodniej części Kotliny Warszawskiej. Teren parku stanowi pozostałość po Puszczy Mazowieckiej, która uległa wyniszczeniu w XVII w. na skutek działalności człowieka i zagospodarowania tych terenów na działalność rolną i osadniczą. Osady rozrastały się w miarę powiększania areału rolnego. Sytuacja uległa zmianie w XX w. Od końca lat 70. ograniczono osadnictwo na tym terenie, a ziemia jest stopniowo wykupowana przez zarządcę parku i ponownie zalesiana. Szacuje się, że na odtworzenie boru potrzeba 150 lat i około 350 do 400 lat, by powstał najbardziej cenny drzewostan grądowy. Obecnie powierzchnia parku wynosi ponad 38 tys. ha, z czego 72,40 ha przypada na Ośrodek Hodowli Żubrów w Smardzewicach w województwie łódzkim. Całkowita powierzchnia otuliny parku wynosi 37,7 tys hektarów.

Najbardziej charakterystycznymi elementami tutejszego krajobrazu są wydmy (powstałe w pradolinie Wisły) i obszary bagienne . Wydmy Parku uważane są za najlepiej zachowany kompleks wydm śródlądowych w skali Europy. Tak kontrastowe środowiska sprzyjają różnorodności świata roślin i zwierząt. Bagna porośnięte są roślinnością łąkową, turzycami, zaroślami i lasami bagiennymi, do których należą występujące w Parku lasy olsowe i łęgowe. Najczęściej spotykanym w Puszczy Kampinoskiej zespołem leśnym jest kontynentalny bór sosnowy świeży. Z dębów stanowiących tu ważną domieszkę (około 10% drzewostanu) występują trzy gatunki, dwa rodzime: dąb szypułkowy i dąb bezszypułkowy oraz pochodzący z Ameryki dąb czerwony.

Kampinoski Park Narodowy to miejsce o bogatej historii, związanej z walkami o niepodległość. Na jego terenie miały miejsce walki powstańcze w 1794 i 1863, walki armii Poznań we wrześniu 1939, a także walki w 1944. Możemy tu znaleźć mogiły powstańców z 1863, cmentarz partyzantów oraz cmentarz w Palmirach, gdzie spoczywają Polacy rozstrzelani przez Niemców w latach 1939–1944.

Park ten oferuje liczne możliwości aktywnego wypoczynku. Na jego terenie dozwolona jest turystyka piesza, rowerowa i konna. Istnieją znakowane szlaki turystyczne o łącznej długości około 360 km oraz Kampinoski Szlak Rowerowy o długości 144,5 km. W okresie wiosenno-letnim popularnym środkiem transportu na północno-zachodni skraj parku, do Wilczy Tułowskich, jest zabytkowa Sochaczewska Kolej Muzealna.

Obszar parku został uznany przez Parlament Europejski za ostoję ptaków o randze europejskiej. W 2000 roku Kampinowski Park Narodowy wraz z otuliną został wpisany na listę rezerwatów biosfery jako Rezerwat Biosfery „Puszcza Kampinoska”. Strefę centralną rezerwatu tworzą obszary ochrony ścisłej parku, strefę buforową obszary ochrony częściowej i krajobrazowej, zaś strefą przejściową jest otulina. Strefami ochrony ścisłej uznano 22 obszary o łącznej powierzchni 4636 ha (ok. 12% powierzchni Parku).

Fauna i flora parku

Kampinoski Park Narodowy wyróżnia się niezwykłym bogactwem gatunkowym roślin i zwierząt. Spośród ssaków na szczególną uwagę zasługują gatunki przywrócone naturze: łoś, który jest symbolem parku, a także bóbr europejski (reintrodukowany w 1980 roku) oraz ryś (przywrócony od 1992 roku). W ostatnich latach na teren parku powrócił również wilk. Do innych cennych gatunków ssaków należą: wydra europejska, kuna leśna, lis, jeż wschodni, jenot azjatycki, sarna, jeleń, dzik oraz liczne gatunki nietoperzy, w tym rzadki gacek brunatny.

Ptactwo parku reprezentowane jest przez około 200 gatunków, w tym wiele rzadkich i chronionych, jak bocian czarny, żuraw, derkacz, bąk zwyczajny, bączek, zimorodek, puchacz czy orlik krzykliwy. Znaczna różnorodność siedlisk sprzyja występowaniu szerokiego spektrum gatunków, od typowo leśnych, przez związane z obszarami podmokłymi, po te preferujące otwarte przestrzenie.

Flora Kampinoskiego Parku Narodowego liczy ponad 1400 gatunków roślin naczyniowych, z czego ponad 100 uznano za zagrożone. Lasy zajmują ponad 73% powierzchni parku, a dominującym typem jest bór świeży. Na uwagę zasługują także cenne gatunki reliktowe z różnych okresów, w tym relikty glacjalne (chamedafne północna, zimoziół północny), gatunki subatlantyckie (goździeniec okółkowy, wąkrota zwyczajna), subkontynentalne (leniec bezpodkwiatkowy, kocanki piaskowe) oraz górskie (paproć górska, nerecznica górska).

Szczególne miejsce w ekosystemie parku zajmują tereny bagienne porośnięte roślinnością łąkową, turzycami, zaroślami i lasami bagiennymi, do których należą lasy olsowe i łęgowe. Na wydmach dominują suche bory sosnowe z charakterystyczną roślinnością, taką jak turzyca wiosenna, goździk kartuzek, macierzanka piaskowa i borówka bagienna.

Otulina parku

Otulina Kampinoskiego Parku Narodowego obejmuje obszar o powierzchni ponad 37 700 hektarów i stanowi strefę przejściową Rezerwatu Biosfery „Puszcza Kampinoska”. Na jej terenie znajduje się wiele cennych zabytków architektury, w tym kościoły w Starych Babicach, Borzęcinie, Zaborowie, Leoncinie, Lesznie i Brochowie, a także dwory i pałace w Kampinosie, Zaborowie i Tułowicach.

W niedalekiej odległości od granic parku znajdują się również atrakcje o znaczeniu krajowym, takie jak Dom Urodzenia Fryderyka Chopina w Żelazowej Woli, Muzeum Kolei Wąskotorowej w Sochaczewie, Muzeum Ziemi Sochaczewskiej, a także Pola Bitwy nad Bzurą w Sochaczewie oraz Twierdza Modlin. Obszary otuliny stanowią naturalne tereny buforowe, chroniące park przed nadmierną presją urbanizacyjną pobliskiej Warszawy.

Atrakcje turystyczne

Kampinoski Park Narodowy oferuje turystom wiele różnorodnych atrakcji przyrodniczych, historycznych i edukacyjnych. Poniżej przedstawiamy najważniejsze z nich.

Centrum Edukacji KPN w Izabelinie

W Izabelinie znajduje się Centrum Edukacji Kampinoskiego Parku Narodowego, które oferuje wystawy czasowe i ekspozycję stałą „Przyroda i historia Puszczy Kampinoskiej”. Prezentowane są tu dioramy charakterystycznych dla parku środowisk wydm, lasów bagiennych, borów i łąk oraz gatunków roślin i zwierząt występujących na tym terenie. W otoczeniu Centrum zlokalizowano parking, polanę, wiaty turystyczne oraz węzeł szlaków turystycznych. W pobliżu znajduje się wydma „Góra Ojca” oraz szlak prowadzący do obszaru ochrony ścisłej Sieraków.

Łąka motylowa

W okolicy Opalenia znajduje się parking, polana rekreacyjna, ścieżka dydaktyczna oraz miejsce połączenia trzech szlaków turystycznych. Teren ten graniczy z Warszawą i charakteryzuje się urozmaiconym ukształtowaniem z ciekawą „Motylową łąką”. Z tego miejsca można udać się do Izabelina, na Górę Ojca, do kamienia Ułanów Jazłowieckich lub na ścieżkę turystyczną na Łużowej Górze z imponującym muralem nietoperzowym.

Mural z nietoperzem w Dąbrowie Leśnej

Od parkingu w Dąbrowie Leśnej prowadzi 2-kilometrowa ścieżka, której atrakcją jest mural przedstawiający gacka brunatnego – gatunek nietoperza chętnie zimującego na Łużowej Górze. Mural znajduje się na terenie dawnego obiektu wojskowego – Zapasowego Dowództwa Układu Warszawskiego, znanego także jako Atomowa Kwatera Dowodzenia. Z tego miejsca można kontynuować wędrówkę żółtym szlakiem do sosny kandelabrowej, a następnie niebieskim szlakiem wrócić na parking.

Zabytkowy kościół w Lipkowie

W Lipkowie znajduje się polana rekreacyjna, parking oraz ścieżka dydaktyczna „Do lipkowskiej wody”. W pobliżu można podziwiać zabytkowy klasycystyczny kościół św. Rocha z 1792 roku projektu Hilarego Szpilowskiego, zespół architektoniczno-historyczny z klasycystycznym dworkiem oraz założeniem parkowo-pałacowym. Dwór został wzniesiony w 1792 roku przez Jakuba Paschalisa Jakubowicza, a okolice te zostały uwiecznione przez Henryka Sienkiewicza w powieści „Ogniem i mieczem”.

Ścieżki przyrodnicze w Truskawiu

Truskaw stanowi doskonały punkt startowy do wędrówek po Kampinoskim Parku Narodowym, z idealnym dojazdem komunikacją miejską z Warszawy. Znajduje się tu parking oraz ścieżka dydaktyczna. Szlaki prowadzą do wielu interesujących miejsc, takich jak Zaborów Leśny z mogiłą powstańców, Kalisko z najdłuższą kampinoską kładką, Wiersze z cmentarzem wojennym i pomnikiem „Rzeczpospolitej Kampinoskiej” oraz Palmiry z muzeum i cmentarzem-mauzoleum. Szlaki przechodzą przez najbardziej urozmaicone i dzikie miejsca parku, w tym obszary ochrony ścisłej Cyganka, Zaborów i Kalisko.

Cmentarz i muzeum w Palmirach

Palmiry to miejsce o wyjątkowym znaczeniu historycznym i przyrodniczym. W palmirskim lesie znajduje się cmentarz 2115 ofiar potajemnych egzekucji dokonanych przez hitlerowców w Puszczy Kampinoskiej i innych podwarszawskich lasach w latach 1939–1943. Spoczywają tu wybitni działacze polityczni i społeczni, naukowcy, intelektualiści, sportowcy i twórcy kultury, w tym olimpijczyk Janusz Kusociński, wiceprezydent Warszawy Jan Pohorski oraz marszałek sejmu Maciej Rataj. Nieopodal cmentarza zlokalizowane są pomniki Orlika oraz „Jerzyków”, upamiętniające walki toczone wokół Pociechy we wrześniu 1944 roku.

Polana widokowa w Roztoce

W środkowej części parku, przy drodze Leszno-Kazuń nad Kanałem Zaborowskim, znajduje się Roztoka. Miejsce to oferuje parking, ścieżkę dydaktyczną oraz węzeł szlaków turystycznych. Z Roztoki rozciąga się wspaniały widok na okoliczne łąki, a w pobliżu można zaobserwować ślady działalności bobrów.

Wydmy w Starej Dąbrowie

Stara Dąbrowa ma szczególne znaczenie historyczne – w 1907 roku dotarła tu z Warszawy pierwsza piesza nizinna wycieczka zorganizowana przez Polskie Towarzystwo Krajoznawcze, co upamiętnia specjalny kamień. Miłośnicy wydm mogą spacerować po imponujących formacjach wydmowych, podążając niebieskim i żółtym szlakiem, a także ścieżką dydaktyczną wokół Obszaru Ochrony Ścisłej Biela.

Skansen w Granicy

Granica to jedno z najpiękniejszych miejsc w Kampinoskim Parku Narodowym, położone w jego południowo-zachodniej części. Znajduje się tu parking, ścieżka dydaktyczna, wieża obserwacyjna z widokiem na Olszowieckie Błota oraz skansen budownictwa puszczańskiego. Na uwagę zasługuje również zespół drewnianych budynków nadleśnictwa Kampinos z 1919 roku, Kapliczka Leśników oraz Chata Kampinoska. Z Granicy można udać się do wczesnośredniowiecznego grodziska obronnego w Zamczysku lub do obszaru ochrony ścisłej Nart, gdzie rosną najstarsze w parku 300-letnie graby.

Zamczysko – średniowieczne grodzisko

Ukryte w lesie wczesnośredniowieczne grodzisko obronne z XIII wieku stanowi fascynującą atrakcję archeologiczną. Prowadzą do niego dwa szlaki: niebieski (z Leszna i Granicy) oraz czerwony (z Górek lub Roztoki). Z Zamczyska można wyruszyć do Górek, gdzie przy drodze znajduje się pomnik oraz miejsce, gdzie stała Sosna Powstańców 1863 roku, z którą związana jest legenda o wieszanych na jej konarach powstańcach styczniowych.

Kolejka wąskotorowa w Tułowicach

Na zachodnim skraju parku, z Sochaczewa do Wilczy Tułowskich, kursuje zabytkowa kolejka wąskotorowa, która w okresie letnim przewozi turystów w stylowych wagonikach ciągniętych przez parową lokomotywę. Przed podróżą warto zwiedzić Muzeum Kolei Wąskotorowej w Sochaczewie, a na końcu trasy można zjeść posiłek w Osadzie Puszczańskiej PTTK w Tułowicach. W pobliżu biegnie również ścieżka dydaktyczna „Przez Wilczą Górę”.

Szlaki turystyczne parku

Kampinoski Park Narodowy oferuje rozbudowaną sieć szlaków turystycznych o łącznej długości ponad 360 kilometrów. Szlaki te umożliwiają poznanie różnorodnych ekosystemów parku, od wydm po obszary bagienne, a także miejsc o znaczeniu historycznym i kulturowym.

Mapa szlaków pieszych

Szlaki rowerowe parku

Kampinoski Park Narodowy jest idealnym miejscem do uprawiania turystyki rowerowej. Główną trasą jest Kampinoski Szlak Rowerowy o długości 144,5 km, który okrąża cały park, a dodatkowo istnieje kilka szlaków łącznikowych.

Mapa szlaków rowerowych

Kampinoski Park Narodowy jest doskonałym przykładem skutecznej ochrony przyrody przy jednoczesnym udostępnianiu jej walorów dla celów edukacyjnych i turystycznych. Bliskość Warszawy sprawia, że jest to idealne miejsce na jednodniowe wycieczki dla mieszkańców stolicy oraz dłuższe wyprawy dla turystów z całej Polski, pragnących poznać unikalne walory przyrodnicze i historyczne Puszczy Kampinoskiej.