Początki Białowieskiego Parku Narodowego sięgają 1921 r., kiedy staraniem grupy naukowców powstało leśnictwo “Rezerwat”. Białowieski Park Narodowy w 1977 roku uznano za rezerwat biosfery oraz wpisano na listę Światowego Dziedzictwa Ludzkości (1979 r.). W 1997 r. Park został wyróżniony Dyplomem Europy.
W skład Białowieskiego Parku Narodowego wchodzi ścisły rezerwat przyrody, obręb ochronny Hwoźna (obszar przyłączony w 1996 r.), Ośrodek Hodowli Żubrów, Rezerwat Pokazowy Zwierząt oraz Park Pałacowy. Rezerwat ścisły o powierzchni 4747 ha obejmuje fragment Puszczy Białowieskiej w widłach rzeki Narewki i Hwoźnej. Obszar rezerwatu porastają lasy pochodzenia naturalnego. Duże powierzchnie rezerwatu zajmuje grąd (dąb, grab, lipa z domieszką klonu, wiązu, jesionu i świerka). Zespół ten charakteryzuje wielopiętrowość przejawiająca się w występowaniu piętra najwyższego (pojedyncze świerki), głównego (dąb, lipa, klon i młodsze świerki) i najniższego (grab i młodsze drzewa pozostałych gatunków). Obok grądów występują bory, łęgi jesionowo-olszowe oraz olsy. Udział drzew liściastych na terenie rezerwatu wynosi 65%.
W rezerwacie stwierdzono występowanie 25 gatunków drzew. Osiągają one znaczne rozmiary: dęby do 41 m wysokości i 730 cm obwodu, świerki wysokości do 52 m, lipa i jesion wys. do 43 m oraz wierzba iwa –, wys. do 26 m. Na torfowiskach niskich położonych w dolinie Narewki występuje brzoza niska i wierzba borówkolistna. W rezerwacie ścisłym rosną 632 gatunki roślin naczyniowych, 250 gatunków porostów, 200 gatunków mchów oraz 3000 gatunków grzybów.
Faunę parku reprezentuje 11000 gatunków, w tym 44 gatunki ssaków (m.in. żubr, łoś, jeleń, sarna, dzik, ryś, wilk i bóbr), 120 gatunków ptaków lęgowych (m.in. bocian czarny, orlik krzykliwy, jarząbek, dzięcioł białogrzbiety i trójpalczasty, sowa mszarna, włochatka oraz sóweczka), 7 gatunków gadów, 12 gatunków płazów, 8500 gatunków owadów. W 1996 r. w granicach Parku znalazły się obszary przylegające od zachodu i północy do rezerwatu ścisłego. Florę i faunę Puszczy Białowieskiej przybliża Muzeum Przyrodniczo-Leśne zlokalizowane w Parku Pałacowym oraz Rezerwat Pokazowy Zwierząt położony w pobliżu Białowieży.
Szlaki na terenie Parku
Szlaki piesze znajdujące się na terenie Obrębu Ochronnego Rezerwat:
„Do Dębu Jagiełły” (nieznakowany)
Trasa o długości 4 km pozwala odkryć grąd, fragment olsu i potężne drzewa pomnikowe. Na jej ścieżce znajduje się imponujący, ponad 6-metrowy „Dąb Bartny,” wywrócony „Dąb Jagiełły” oraz sosna masztowa o wysokości 36 m. Przewodnik, w zależności od pory roku przedstawia różnorodność flory i fauny, znaczenie martwego drewna i przedstawia naturalne procesy zachodzące w lesie w sposób naturalny bez ingerencji człowieka.
„Wilczy Szlak” (kolor zielony, 11,5 km)
Ta trasa prowadzi przez bory bagienne, obok leśnej kolejki wąskotorowej i głazu narzutowego stanowiącego pomnik przyrody oraz malownicze łąki nad Narewką. Nieopodal Kosego Mostu od szlaku odchodzi ścieżka prowadząca do ostoi żubrów.
„Wokół Uroczyska Głuszec” (kolor czerwony, 5,5 km)
Szlak rozpoczyna się we wsi Stare Masiewo i prowadzi wokół uroczyska Głuszec (dawnej ostoi Głuszców). Trasa prowadzi przez polanę Masiewską z charakterystyczną, drewnianą zabudową oraz dalej przez bory bagienne. Od szlaku odchodzi szlak łącznikowy (oznaczony kolorem czarnym, długości 1,8km) prowadzący do ostoi żubrów „Czoło” i cmentarza ewangelickiego z końca XIX w.
„Carska Tropina” (kolor czarny, 4 km)
Szlak ten biegnie wzdłuż doliny rzeki Narewka – przez grądy i olsy – starą drogą powstałą jeszcze w czasach carskich. Szlak pełni rolę edukacyjną przybliżając rolę martwego drewna w naturalnym ekosystemie puszczy. Idąc szlakiem napotkamy na punkt widokowy nawiązujący architekturą do tradycyjnych brogów z którego roztacza się widok na łąki oraz obszar ścisłej ochrony przyrody.
„Tropem Żubra” (kolor żółty, łącznie 20 km)
To szlak łączący aż trzy miejsca zimowego dokarmiania żubrów w Puszczy Białowieskiej, które udostępnione są dla turystów (ostoje „Kosy most”,”Czoło” i „Babia Góra”).
Ścieżka edukacyjna „Przez trzy zbiorowiska” (0,4 km)
Krótka ścieżka edukacyjna znajduje się przy szlaku pieszym „Wilczy Szlak” i umożliwia zapoznanie trzech różnych typów lasu.
Szlaki rowerowe wytyczone w obrębie rezerwatu tworzą sieć, która pozwala na poznanie walorów przyrodniczych Białowieskiego Parku Narodowego oraz równie ciekawych zakątków gminy Narewka. Szlaki zostały zaplanowane w taki sposób, aby wszystkie zbiegały się w Narewce – znajduje się tu wypożyczalnia rowerów oraz parking na którym można zostawić samochód na czas zwiedzania Parku.
Szlak rowerowy zielony
Trasa prowadzi odcinkami 7 km z Narewki do BPN, 12 km po terenie Parku, 17 km z powrotem do Narewki. Szlak przebiega przez północny teren Obrębu, ukazując różne typy ekosystemów leśnych i nieleśnych.
Szlak rowerowy Czarny
Trasa prowadzi odcinkami 7 km z Narewki do BPN, 3,5 km po terenie Parku, 9 km z powrotem do Narewki. Szlak przebiega przez dobrze zachowane bory sosnowe i bory bagienne. Tu do lat 90. ubiegłego wieku występował głuszec – największy kurak leśny spotykany w Polsce.
Podczas eksploracji tych szlaków warto zabrać ze sobą mapę, kieszonkowy przewodnik do rozpoznawania roślin, grzybów i zwierząt, lornetkę Wybierając się do Parku – zwłaszcza latem – warto zabrać ze sobą preparat na owady oraz płaszcz przeciwdeszczowy.