Pałac Branickich w Białymstoku. Wersal Podlasia

Pałac Branickich w Białymstoku, znany także jako „Wersal Podlasia”, „Wersal Północy” czy „Polski Wersal”, jest jednym z najwspanialszych przykładów architektury późnobarokowej na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej. Jego historia sięga XVI wieku, kiedy to zbudowano tu pierwszą rezydencję.

Kompleks pałacowo-parkowy Pałacu Branickich jest jednym z najważniejszych zabytków architektury barokowej w Polsce. Zlokalizowany jest na dwóch poziomach: górnym i dolnym. W części górnej znajdują się pałac oraz ogród francuski, który ma kształt regularnego czworoboku. Na dolnym parterze położony jest ogród angielski, otoczony promenadami noszącymi nazwy bulwarów im. Kościałkowskiego i Kielanowskiego.

W XIX wieku pałac uległ dewastacji – jego wyposażenie zostało rozgrabione, a liczne rzeźby wywieziono do Petersburga. Podczas zaborów pałac przekształcono w pensję dla panien z wyższych sfer rosyjskich, co wiązało się z dalszymi zmianami w jego architekturze. W 1944 roku pałac został zniszczony w 70% przez wycofujące się wojska niemieckie, a później przez Armię Czerwoną.

Po wojnie, w latach 1946-1960, przeprowadzono rekonstrukcję pałacu pod kierunkiem inżynierów Stanisława Bukowskiego i Władysława Paszkowskiego, starając się nawiązać do stanu z XVIII wieku. Współczesne prace nad rekonstrukcją ogrodów barokowych zakończono w 2012 roku, a ich celem było przywrócenie dawnej świetności.

Zamek Wiesiołowskich

Pierwsze wzmianki o osadzie na terenie obecnego pałacu pochodzą z XVI wieku. Miejsce to prawdopodobnie było siedzibą Mikołaja Raczkowicza, sekretarza królewskiego. Po jego śmierci, jego żona Katarzyna Wołłowiczówna przekazała majątek Piotrowi Wiesiołowskiemu. To na jego polecenie królewski architekt Hiob Bretfus zbudował tu gotycko-renesansowy zamek, który był otoczony fosą i umocnieniami ziemnymi.

Syn Piotra, Krzysztof Wiesiołowski, który pełnił funkcję marszałka wielkiego litewskiego, nie pozostawił po sobie potomków. Po jego śmierci w 1637 roku, zamek przeszedł na własność skarbu Rzeczypospolitej. W okresie potopu szwedzkiego, zamek był świadkiem licznych walk i przekształceń, gościł m.in. chorągiew litewską pod dowództwem Janusza Radziwiłła, a później Pawła Sapiehy.

W 1661 roku, w uznaniu zasług Stefana Czarnieckiego w wojnie ze Szwedami, Sejm Rzeczypospolitej nadał mu dobra białostockie. Czarniecki przekazał następnie Białystok wraz z zamkiem swojej córce Katarzynie Aleksandrze, żonie Jana Klemensa Branickiego, stolnika koronnego. Od tego czasu zamek stał się siedzibą rodu Branickich herbu Gryf.

Pałac Branickich

Transformacja zamku Wiesiołowskich w barokową rezydencję rozpoczęła się w XVII wieku za sprawą Stefana Mikołaja Branickiego, ojca hetmana wielkiego koronnego Jana Klemensa Branickiego. Projekt ten powierzono Tylmanowi z Gameren, słynnemu architektowi pochodzącemu z Utrechtu, który wcześniej pracował nad pałacem Krasińskich w Warszawie.

Prace prowadzone w latach 1691-1697 całkowicie zmieniły charakter budowli. Tylman z Gameren wprowadził elementy barokowe, takie jak jońska kolumnada i liczne rzeźby. Podczas kolejnych przebudów, pod kierunkiem Jana Zygmunta Deybla, pałac zyskał dodatkową kondygnację, tympanon z herbem Gryf oraz hełmy na wieżach. Deybel jest również autorem elewacji od strony dziedzińca.

W latach 1750-1771 prace przy pałacu kontynuował Jakub Fontana. Pod jego kierownictwem ostateczna bryła pałacu została ukształtowana, w tym rokokowe wnętrza oraz monumentalna klatka schodowa z rzeźbami Jana Chryzostoma Redlera. Wystrój wnętrz pałacu był dziełem takich artystów jak Szymon Czechowicz, Louis Marteau, Augustyn Mirys oraz Jean Pillement.

Pałac Branickich był również centrum kulturalnym. Znajdowały się tu teatr, orkiestra dworska, a także zespół baletowy. Dwór Branickich gościł wiele znakomitości, w tym królów Augusta II i Augusta III, cesarza Józefa II Habsburga oraz poetę Franciszka Karpińskiego.

Po śmierci Jana Klemensa Branickiego, pałac miał przejść na własność rodu Potockich, jednakże zmiany polityczne po upadku Rzeczypospolitej sprawiły, że rezydencję sprzedano królowi pruskiemu, a później przeszła ona w ręce cara Rosji Aleksandra I.

Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

Obecnie Pałac Branickich jest siedzibą Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Trwają dalsze prace rekonstrukcyjne, obejmujące odbudowę Pawilonu Chińskiego oraz Bramy do Zwierzyńca Jeleni. Pałac Branickich, nazywany nie bez powodu „Wersalem Podlasia”, pozostaje jednym z najpiękniejszych i najlepiej zachowanych przykładów magnackiej rezydencji w Polsce, przyciągając turystów z całego świata, którzy pragną poznać bogatą historię tego miejsca.

Muzeum Historii Medycyny i Farmacji

Muzeum jest częścią Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku, działającą w strukturze Samodzielnej Pracowni Historii Medycyny i Farmacji. Prowadzi działalność naukową, dydaktyczną i wystawienniczą. W zabytkowych wnętrzach dawnego Pałacu Branickich można poznać historię medycyny, rozwój tradycji leczniczych oraz atmosferę apteki z przełomu XIX i XX wieku.

Zwiedzanie Muzeum

wtorek – piątek: 10:00 – 17:00 sobota,
niedziela: 9:00 – 17:00

Uwaga! Muzeum zastrzega sobie prawo do zmiany godzin zwiedzania z przewodnikiem dla osób indywidualnych. Zwiedzanie rozpoczyna się o wyznaczonych godzinach, a liczba miejsc jest ograniczona. Zalecana jest rezerwacja wizyty. Rezerwacja telefoniczna: 85 748 54 67, 85 748 54 05.

Bilety wstępu do muzeum

• Zwolnienie z opłat za wstęp do Muzeum przysługuje (po okazaniu właściwego dokumentu): pracownikom UMB, studentom UMB, osobom niepełnosprawnym, dzieciom do 5 roku życia, osobom wnoszącym opłaty z tytułu zajęć edukacyjnych, pracownikom innych muzeów, honorowym dawcom krwi, członkom organizacji muzealnych: ICOM, SMP, SMU.
• Bilet ulgowy przysługuje (po okazaniu właściwego dokumentu): uczniom, studentom, emerytom, rencistom, absolwentom UMB, osobom posiadającym KDR, Karta Polaka, opiekunowi osoby niepełnosprawnej, żołnierzom Wojska Polskiego, kombatantom i weteranom misji poza granicami kraju.
• Usługa przewodnika wliczona w cenę biletu.
• Płatność wyłącznie gotówką.