Muzea motoryzacji w Polsce. Podróż śladami motoryzacyjnego dziedzictwa

Muzea motoryzacji w Polsce mimo bogatej historii polskiej motoryzacji wciąż stanowią czarną dziurę na tle Europy. Choć sporo się zmienia na tym polu głównie za sprawą prywatnych inicjatyw, to jednak brakuje wciąż w naszym kraju muzeów, które kompleksowo prezentowałyby kultowe pojazdy z czasów świetności rodzimego przemysłu motoryzacyjnego. Na szczęście z każdym rokiem przybywa nowych placówek – zarówno niewielkich lokalnych wystaw, jak i większych obiektów mieszczących pokaźne kolekcje.

Istniejące muzea motoryzacji funkcjonują jako żywe centra kulturalne łączące edukację z pasją. Większość eksponatów to w pełni sprawne, często zarejestrowane pojazdy, które regularnie można zobaczyć podczas zlotów i pokazów. Dzięki benedyktyńskiej pracy pasjonatów i restauratorów, zwiedzający podziwiają samochody i motocykle w oryginalnym stanie lub po starannej renowacji, które zachowują oryginalny charakter.

Na szczególną uwagę zasługuje obecność rodzimych konstrukcji w polskich muzeach – od przedwojennych motocykli Sokół i samochodów CWS, przez legendarne już Warszawy, Syreny i Fiaty 125p oraz 126p, po unikatowe prototypy, które nigdy nie trafiły do masowej produkcji. Te eksponaty sąsiadują z zagranicznymi klasykami, często posiadającymi fascynujące historie związane z polskimi drogami i właścicielami.

Prezentowany poniżej przegląd najciekawszych muzeów motoryzacji w Polsce to zaproszenie do podróży śladami motoryzacyjnego dziedzictwa. Warto odwiedzić te miejsca nie tylko z sentymentu do dawnych czasów, ale przede wszystkim by lepiej zrozumieć, jak rozwój motoryzacji kształtował polską rzeczywistość na przestrzeni dekad.

Muzeum Motoryzacji w Bielsku-Białej

Muzeum Motoryzacji w Bielsku-Białej zostało założone 11 listopada 2006 roku z inicjatywy Jacka Balickiego, wiceprezesa Automobilklubu Beskidzkiego ds. pojazdów zabytkowych, który objął również funkcję dyrektora placówki. Muzeum znalazło swoją siedzibę w zaadaptowanych halach dawnej przetwórni owoców przy ulicy Kazimierza Wielkiego 1, tworząc unikalną przestrzeń wystawienniczą łączącą industrialny charakter budynku z historycznymi pojazdami.

Ekspozycja obejmuje dziewięć starannie wyselekcjonowanych eksponatów, w tym dwa Mercedesy-Benz 170V z 1938 roku – jeden w wersji sedan, drugi w rzadkiej wersji cabrio b, a także elegancki Mercedes-Benz W111 z 1964 roku. Wśród prezentowanych pojazdów znajduje się też charakterystyczny Citroën 2CV z 1982 roku, klasyczne Volvo P 210 Duett z 1964 roku oraz Opel z 1934 roku. Rarytasem kolekcji jest Opel Super 6 z 1938 roku zachowany w formie podwozia szkoleniowego, co stanowi wyjątkowy eksponat dydaktyczny. Polską motoryzację reprezentuje kultowa Syrena 105 z 1982 roku, a kolekcję uzupełnia motocykl WFM M06 z 1960 roku, będący świadectwem krajowej produkcji jednośladów.

Muzeum otwarte jest w każdą sobotę między godziną 11.00 a 16.00. Nie obowiązują tu klasyczne bilety, zamiast tego muzeum pobiera wolne datki, które w całości przeznaczane są na utrzymanie i poszerzanie ekspozycji. Jak zapowiadają włodarze, w przyszłości planowane jest dalsze wzbogacanie zbiorów o kolejne unikatowe pojazdy, co sprawi, że to kameralne obecnie muzeum będzie się sukcesywnie rozwijać.

Muzeum Motoryzacji w Poznaniu

Muzeum Motoryzacji w Poznaniu ma szczególne znaczenie w historii polskiego kolekcjonerstwa pojazdów zabytkowych. Idea jego utworzenia narodziła się już w latach 70. XX wieku wraz z powstaniem Klubu Pojazdów Zabytkowych. W 1981 roku zorganizowano wielką wystawę starych samochodów na terenie Międzynarodowych Targów Poznańskich, co dało impuls do utworzenia stałej placówki.

15 kwietnia 1983 roku w prywatnych pomieszczeniach Piotra Adama w Suchym Lesie otwarto pierwsze w Polsce muzeum motoryzacji. W 1990 roku zbiory przeniesiono do pawilonu przy Torze Poznań, a w 1996 roku muzeum znalazło swoją siedzibę w podziemiach ronda Kaponiera w centrum Poznania. W 2012 roku, w związku z remontem ronda, muzeum zawiesiło działalność w tej lokalizacji. Po tymczasowej ekspozycji w galerii handlowej Poznań City Center, od 19 lutego 2021 roku muzeum działa w pawilonie nr 2 Międzynarodowych Targów Poznańskich.

Poznańska kolekcja obejmuje wiele cennych eksponatów, w tym najstarszy zarejestrowany jeżdżący samochód na polskich drogach – REO z 1908 roku, a także unikatowy Mercedes-Benz 190 SL z 1957 roku. Wśród eksponatów znajdziemy również polską Syrenę 104, która uczestniczyła w Rajdzie Monte Carlo pojazdów historycznych.

Muzeum Motoryzacji i Techniki w Białymstoku

Na mapie polskich muzeów motoryzacji ważne miejsce zajmuje Muzeum Motoryzacji i Techniki w Białymstoku, utworzone z inicjatywy Stowarzyszenia Miłośników Starej Motoryzacji i Techniki „Moto Retro”. Placówka mieści się w dawnym magazynie wojskowym przy ulicy Węglowej 8, który stanowi część powojskowego kompleksu na obrzeżach centrum miasta. Ten nietypowy obiekt, wybudowany w 1988 roku jako wojskowy garaż, doskonale wpisuje się w industrialny charakter ekspozycji poświęconej motoryzacji.

Ekspozycja obejmuje szeroki przekrój historii motoryzacji – od zabytkowych motocykli z lat 1920-1981, przez samochody z lat 1930-1981, aż po unikalne prototypy. Wśród najcenniejszych eksponatów można podziwiać klasycznego Fiata 1100 z 1939 roku oraz legendarne polskie pojazdy – Warszawę M-20 i niezwykle rzadki prototyp Fiata 126p 650NP z silnikiem umieszczonym z przodu, który stanowi fascynujący przykład alternatywnej koncepcji konstrukcyjnej popularnego „malucha”.

Oprócz pojazdów samochodowych, muzeum gromadzi również zabytkowe rowery, eksponaty związane z dawną komunikacją miejską, kolejnictwem oraz pożarnictwem. Uzupełnieniem kolekcji są rekonstrukcje militarne, różnorodne militaria oraz zabytkowe radioodbiorniki, sprzęt telewizyjny i łącznościowy, co sprawia, że placówka ma charakter interdyscyplinarny, łącząc historię motoryzacji z szerszym kontekstem rozwoju techniki.

Na terenie muzeum regularnie odbywają się zloty i spotkania kolekcjonerów pojazdów zabytkowych, a także pokazy oraz tematyczne wystawy motoryzacyjne.

Muzeum Motoryzacji i Techniki w Otrębusach

Imponującą kolekcję posiada Prywatne Muzeum Motoryzacji i Techniki w Otrębusach koło Warszawy. Założone w 1995 roku, choć zbiory gromadzone były już wcześniej, dysponuje około 300 zabytkowymi pojazdami oraz bogatą kolekcją związanych z motoryzacją rekwizytów. Właścicielami muzeum są Joanna i Zbigniew Mikiciukowie, rodzice dziennikarza motoryzacyjnego Patryka Mikiciuka.

Wśród eksponatów w Otrębusach można znaleźć prawdziwe perełki, jak J.A.G. z 1897 roku – najstarszy samochód w Polsce, czy ZiS-110B Cabriolet – auto wyprodukowane w zaledwie siedmiu egzemplarzach na życzenie Józefa Stalina. Kolekcja zawiera również pojazdy należące niegdyś do znanych osobistości, w tym premiera Józefa Cyrankiewicza, kardynała Stefana Wyszyńskiego, prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego, generała Wojciecha Jaruzelskiego czy piosenkarki Maryli Rodowicz.

Muzeum Motoryzacji Topacz w Ślęzie

Muzeum Motoryzacji Topacz w Ślęzie koło Wrocławia to kolejna perła na mapie polskich muzeów motoryzacyjnych. Placówka prowadzona przez Towarzystwo Automobilowe Topacz mieści się w pomieszczeniach hotelu Zamek Topacz, działającego na terenie zespołu dworskiego.

W ramach ekspozycji prezentowanych jest około 130 pojazdów – samochodów i motocykli. Wśród nich znajdują się zarówno przedwojenne klasyki jak Benz Patent-Motorwagen Nummer 1, Ford Model T czy Rolls Royce Phantom II, jak również pojazdy produkowane w krajach bloku wschodniego w latach 1945-1989. Muzeum posiada także imponującą kolekcję powojennych samochodów zachodnioeuropejskich i amerykańskich marek luksusowych oraz motocykle produkcji polskiej i zagranicznej.

Poza działalnością wystawienniczą, muzeum w Ślęzie oferuje również wynajem sprawnych technicznie pojazdów i organizuje od 2012 roku wrocławski Zlot Motoclassic, przyciągający miłośników klasycznej motoryzacji z całego kraju.

Muzeum Motoryzacji Wena w Oławie

Muzeum Motoryzacji Wena w Oławie to najmłodsza, ale jednocześnie jedna z największych tego typu placówek w Polsce. Funkcjonujące od 2024 roku prywatne muzeum szybko zyskało miano największego prywatnego muzeum motoryzacji w Europie Środkowej.

Historia muzeum jest ściśle związana z osobą jego założyciela, Tomasza Jurczaka, który swoją pasję kolekcjonerską zapoczątkował w pierwszej połowie lat 90. XX wieku. Jego pierwszym historycznym pojazdem był NSU Prinz. Budowa imponującego obiektu muzealnego rozpoczęła się w październiku 2022 roku, a uroczyste otwarcie wystawy nastąpiło 19 czerwca 2024 roku.

Ekspozycja muzeum zajmuje rozległą przestrzeń około 5500 m², co pozwala na efektowną prezentację niezwykle bogatej kolekcji. Zbiory obejmują około 300 samochodów, 192 rowery oraz 100 motocykli. Wśród najcenniejszych eksponatów znajduje się Daimler z 1895 roku, będący jednym z najstarszych samochodów w polskich kolekcjach.

Muzeum może poszczycić się także posiadaniem wielu unikatowych pojazdów o szczególnym znaczeniu dla polskiej motoryzacji – ostatniego wyprodukowanego Fiata 126p, ostatniego FSO Poloneza, najmniejszego polskiego samochodu oznaczonego jako ML oraz polskiego quada z 1960 roku. W kolekcji znajduje się również najstarszy zarejestrowany w Polsce samochód. Szczególną atrakcją jest kolekcja aż 55 egzemplarzy Fiata 126p prezentowanych w różnych wersjach i odmianach.

Dopełnieniem ekspozycji motoryzacyjnej jest stała wystawa „Życie w PRL-u”, na którą składa się imponująca liczba 33000 przedmiotów codziennego użytku z okresu Polski Ludowej, co tworzy fascynujący kontekst społeczno-kulturowy dla prezentowanych pojazdów. Więcej, o tym muzeum dowiesz się z artykułu poświęconego Muzeum motoryzacji w Oławie, na łamach naszego portalu.

Polskie muzea motoryzacji stanowią nie tylko atrakcję turystyczną, ale przede wszystkim bezcenne archiwum historii techniki i designu, dokumentując zarówno światowe trendy w motoryzacji, jak i specyfikę polskich dróg oraz lokalnych rozwiązań technicznych.