W tym artykule
Zamek Chojnik to wyjątkowy zabytek architektury obronnej, górujący nad Kotliną Jeleniogórską ze szczytu góry o tej samej nazwie (627 m n.p.m.). Ta średniowieczna warownia, położona w granicach Jeleniej Góry w dzielnicy Sobieszów, jest jednym z najlepiej zachowanych zamków w regionie. Jej położenie na bazaltowym wzgórzu nie tylko zapewniało doskonałą obronność, ale dziś oferuje turystom spektakularne widoki na Karkonosze.
Historia zamku
Zamek Chojnik, jedna z najważniejszych obronnych budowli Dolnego Śląska, powstał w latach 50. XIV wieku jako murowana fortyfikacja. Pierwsza pisemna wzmianka o jego istnieniu pochodzi z 1364 roku. Historia zamku związana jest ściśle z rodem Schaffgotschów, którzy przez wieki byli jego właścicielami. Początkowo, w 1399 roku, Gotsche II Schof otrzymał zamek w zastaw od starosty księstwa świdnicko-jaworskiego za zgodą króla Czech Wacława IV. Rok później, 16 maja 1400 roku, Gotsche II uregulował sumę zastawną, choć prawo do czerpania dochodów z zamku miał nadal starosta królewski. Pełne prawo własności rodzina Schaffgotschów uzyskała w 1418 roku, gdy czeski monarcha oficjalnie nadał synom Gotsche II dobra ojcowskie, co zostało potwierdzone przez starostę Heinze von Laasan w maju następnego roku.
Rozbudowa i modernizacja
Pierwotna bryła zamku ulegała przez lata licznym przekształceniom. W XV wieku dobudowano północne skrzydło, dzięki czemu powstał dziedziniec, na którym około 1410 roku umieszczono pręgierz. W pierwszej połowie XVI wieku, prawdopodobnie w związku z zagrożeniem tureckim, przeprowadzono kolejną modernizację. Fortyfikację otoczono murami ze strzelnicami dostosowanymi do użycia broni palnej. Z tego okresu pochodzą również zabudowania gospodarcze: kuchnia z dużym kominem, budynki przy bramie dolnej oraz dom komendanta i stajnie.
Zamek zyskał renesansowy charakter dzięki sgraffitowemu boniowaniu elewacji, półkolistym attykom i ozdobnej kamieniarce. Około 1560 roku po stronie północnej wzniesiono niską basteję. Dominantą architektoniczną Chojnika była wieża, którą w latach 1588-1589 na polecenie Johanna Ulricha Schaffgotscha podwyższył cieśla Jakob Liewig ze Szklarskiej Poręby, dodając szachulcową, ósmioboczną nadbudówkę zwieńczoną cebulastym hełmem.
Dramatyczne losy rodu i warowni
Początek XVII wieku przyniósł dramatyczne wydarzenia dla rodu Schaffgotschów i ich siedziby. Hans Ulrich von Schaffgotsch, ówczesny właściciel zamku, służył w armii cesarza Ferdynanda II pod dowództwem Albrechta Wallensteina podczas wojny trzydziestoletniej. Gdy cesarz utracił zaufanie do swojego generała, Hans Ulryk został aresztowany w 1634 roku i rok później stracony pod zarzutem zdrady. Wszystkie dobra rodzinne skonfiskowano. Dopiero w 1641 roku syn Hansa Ulryka, Krzysztof Leopold, odzyskał większość utraconych posiadłości, w tym zamek Chojnik, pod warunkiem przejścia na katolicyzm.
Kres świetności zamku nastąpił 31 sierpnia 1675 roku, gdy podczas burzy w budowlę uderzył piorun. W wyniku uderzenia pioruna wybuchł pożar, który zniszczył zamek górny i zwieńczenie wieży. Po tym wydarzeniu warownia popadła w ruinę i już nigdy nie została odbudowana.
Nowe życie zabytku
W XIX wieku ruiny zamku stały się atrakcją turystyczną odwiedzaną przez kuracjuszy z Cieplic. W 1822 roku zorganizowano pod zamkiem punkt wynajmu przewodników i tragarzy. W ruinach otwarto gospodę prowadzącą księgi pamiątkowe, a rok później wybudowano schody na wieżę. W 1860 roku północną basteję zaadaptowano na schronisko turystyczne.
Po II wojnie światowej zamek udostępniono zwiedzającym już w 1945 roku, a dwa lata później ponownie otwarto schronisko. W 1949 roku przeprowadzono kolejne prace remontowe urządzając wówczas małe muzeum w tzw. salce gotyckiej schroniska. W styczniu 1963 roku z powodu groźby zawalenia zamek zamknięto. Remont rozpoczęty jesienią tego samego roku formalnie zakończył się dopiero 10 lat później.
Od lat 70. XX wieku na zamku systematycznie prowadzono prace konserwatorskie: wzmocniono mury wieży, odbudowano kuchnię, odgruzowano dziedziniec i cysterny. Od 1991 roku na zamku odbywa się jeden z największych w Polsce turniejów kuszniczych „O Złoty Bełt Zamku Chojnik”. W 1993 roku zamek stał się siedzibą Bractwa Rycerskiego Zamku Chojnik, które przejęło organizację turnieju. W latach 1993-1994 wykonano metalowe schody na wieżę i zrekonstruowano ganek straży. Szczególnym akcentem jest ustawiony w 2007 roku granitowy pomnik upamiętniający wizytę Karola Wojtyły, który odwiedził to miejsce w 1956 roku z grupą studentów.
Co warto zobaczyć na Zamku Chojnik?
Najważniejszym elementem architektonicznym zamku jest główna wieża o wysokości 23 metrów, służąca obecnie jako punkt widokowy oferujący zapierającą dech panoramę Karkonoszy. Warownię otaczają dobrze zachowane mury obronne z charakterystycznym gankiem strażniczym, a na przestronnym dziedzińcu można podziwiać pozostałości dawnej zabudowy mieszkalnej. Na szczególną uwagę zasługuje średniowieczny system zbierania wody deszczowej oraz relikty dawnej kaplicy zamkowej. Całość dopełniają unikalne elementy architektoniczne, takie jak portal wejściowy i gotyckie detale kamieniarskie. Zwiedzający mogą podziwiać także zachowane fragmenty fresków oraz ekspozycję muzealną prezentującą historię zamku i znaleziska archeologiczne.
Ciekawostki i legendy
Najbardziej znana jest legenda o księżniczce Kunegundzie, która wystawiała swoich zalotników na śmiertelną próbę – musieli konno objechać zamek po wąskim gzymsie murów obronnych. Ten element architektury, zwany „Ścieżką Śmierci”, można oglądać do dziś.
Zamek słynął także z pierwszej w regionie karczmy oferującej prawo gospody – każdy podróżny mógł otrzymać nocleg i posiłek. Tradycja ta jest kontynuowana w formie organizowanych na zamku biesiad historycznych.
Zamek Chojnik to nie tylko zabytek – to miejsce, gdzie historia spotyka się z nowoczesnością, oferując turystom wyjątkowe połączenie edukacji, rozrywki i kontaktu z naturą. Jego położenie, architektura i bogata oferta turystyczna czynią go obowiązkowym punktem na mapie każdego miłośnika historii i górskich wędrówek odwiedzającego Dolny Śląsk.
Atrakcje wokół zamku
Zamek stanowi centralny punkt rozbudowanej sieci atrakcji turystycznych. Do warowni prowadzą malownicze szlaki: czerwony, wiodący na szczyt góry Chojnik (około 45 minut marszu), żółty, łączący zamek z centrum Sobieszowa, oraz ścieżka edukacyjna prezentująca lokalną florę i faunę. Przez cały rok na zamku organizowane są różnorodne wydarzenia kulturalne. W czerwcu odbywa się tradycyjny Turniej o Złoty Bełt – zawody łucznicze, latem można uczestniczyć w nocnym zwiedzaniu z pochodniami, a w sierpniu zamek gości średniowieczny jarmark. Regularnie odbywają się także pokazy walk rycerskich i rzemiosła historycznego.
Informacje praktyczne
Godziny otwarcia
- Kwiecień-październik: 10:00-18:00
- Listopad-marzec: 10:00-16:00 (z wyjątkiem poniedziałków)
Ceny biletów
- Normalny: 15 zł
- Ulgowy: 10 zł
- Dzieci do lat 6: bezpłatnie
- Bilet rodzinny (2+2): 40 zł
Dojazd do Zamku Chojnik
- Samochodem: parking w Sobieszowie przy ul. Zamkowej
- Komunikacją miejską: autobus nr 15 z centrum Jeleniej Góry do przystanku „Sobieszów-Zamek”
Najlepszy czas na zwiedzanie to wiosna i jesień, gdy temperatury są umiarkowane, a widoczność najlepsza. Warto zaplanować około 2-3 godziny na samo zwiedzanie zamku oraz dodatkowo czas na dojście szlakiem.
