Smocza Jama – jaskinia krasowa pod Wawelem

Smocza Jama to jaskinia krasowa znajdująca się w sercu Krakowa, tuż pod Wawelem. Jedna z głównych atrakcji turystycznych Krakowa związana z legendą o Smoku Wawelskim. Udostępniona do zwiedzania już w 1918 roku, Smocza Jama posiada oświetloną trasę turystyczną o długości 82 metrów. Wejście do Smoczej Jamy znajduje się na Wawelu na wysokości 205 m n.p.m., a jaskinia składa się z trzech komór.

Jaskinia powstała około 12 milionów lat temu w wyniku krasowienia skały jurajskiej. Tajemnicze komory pełne zagłębień skalnych i szczelin tworzą wyjątkowy nastrój. Pieczara ma długość 270 metrów, a trasa turystyczna wynosi 81 metrów. Zwiedzanie zaczyna się na wzgórzu obok baszty Złodziejskiej. W ceglanej wieżyczce, dawnej studni austriackiej, znajduje się klatka schodowa.

Zwiedzający dostają się do jaskini po krętych schodach o długości około 21 metrów. Trasa obejmuje trzy komory, z których największa ma 25 metrów długości i do 10 metrów wysokości. W niektórych miejscach ściany i sklepienie jaskini są wzmocnione ceglanymi murami i filarami. Jeden z filarów zasłania komin prowadzący do innego otworu jaskini. Wyjście z jaskini znajduje się poza murami zamku na Bulwarach Wiślanych w pobliżu koryta Wisły.

Pozostałe części jaskini są niedostępne dla turystów. Składają się na nie dwa ciągi korytarzy. Pierwszy zaczyna się w pobliżu wyjścia i prowadzi w kierunku południowym, w stronę rzeźby Smoka Wawelskiego. Drugi, znacznie dłuższy, odkryto po przebiciu tunelu w 1974 roku. Odcinek ten składa się z niewielkich sal i korytarzy z syfonem na początku. W jeziorkach znajdujących się w tej części jaskini żyje rzadki skorupiak – studniczek tatrzański.

Badania naukowe

Pierwsze badania naukowe Smoczej Jamy prowadzono w drugiej połowie XIX wieku przez profesora Alojzego Altha w 1874 roku. Od 1966 roku trwały kompleksowe badania, w tym zabezpieczenie jaskini przed zawaleniem. W 1974 roku przebito czterometrowy tunel do nieznanych korytarzy, które zlokalizowano metodami geofizycznymi. W wyniku badań speleologicznych w latach 1983, 1995 i 1996 odkryto dalsze partie jaskini. W 2005 roku opublikowano wyniki badań wód jaskiniowych, zarówno z jeziorek, jak i z przesączających się wód ze stropu jaskini. Ustalono, że wody te są zmineralizowane (do 1013 mg/litr w jeziorkach i do 2841 mg/litr w wodzie kapiącej) i mają inny skład niż typowe wody w jaskiniach, są też silnie zanieczyszczone. Pochodzenie wody w tej jaskini nie jest do końca jasne, ale ma ona co najmniej dwa źródła, być może z Wisły i z migracji wód podziemnych ze strefy śródmieścia Krakowa.

Historia jaskini

Podobnie jak inne jaskinie na wzgórzu wawelskim, również Smocza Jama znana była od dawna. Wspominał o nich Jan Długosz, ale pierwsza pisemna wzmianka o tej jaskini pochodzi z I połowy XVI wieku. W 1565 roku król Zygmunt II August nakazał zamurować otwory ze względów bezpieczeństwa, ponieważ zamieszkiwali tam włóczędzy i żebracy. Niedługo później Smocza Jama znów była użytkowana; istniała tam karczma, opisana w wierszu przez Jana Andrzeja Morsztyna, a także dom publiczny.

Pod koniec XVIII wieku dolne wejście od strony Wisły zamurowano z powodu prowadzonych prac fortyfikacyjnych. W stropie jaskini pozostały dwa otwory znajdujące się na terenie zamku Wawelskiego – jeden z nich wykorzystał w 1829 roku Ambroży Grabowski, by dostać się do jaskini. Wnętrze jaskini było jednak zagruzowane. W miejscu, gdzie przebiegały mury obronne nad Smoczą Jamą, zbudowano podtrzymujące filary. Rok później otwory te zamurowano, ale w 1842 roku Senat Wolnego Miasta Krakowa nakazał odgruzowanie jaskini i udostępnienie jej publiczności.

Po zajęciu miasta przez Austriaków dolny otwór ponownie zamurowano i wykuto studnię, którą w 1918 roku wykorzystał prof. Szyszko-Bohusz do budowy kręconych schodów prowadzących do Smoczej Jamy (136 stopni). Wtedy też zainstalowano oświetlenie elektryczne, a nieco później jaskinię udostępniono do zwiedzania. Dochód z biletów miał pokryć część kosztów jej odnowienia. W 1974 roku górnicy pod nadzorem naukowców z Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie przystosowali jaskinię dla zwiedzających.

Smok Wawelski

Jak podaje legenda Smok Wawelski przed wiekami terroryzował mieszkańców grodu Kraka. Musieli oni dostarczać potworowi ofiary z bydła, a według niektórych podań bestia pożerała tylko dziewice. Mimo wielu prób pozbycia się smoka, żaden z rycerzy nie zdołał go pokonać. Udało się to dopiero szewcowi Skubie, który wypchał barana siarką i postawił go przed smoczą jamą. Głodny smok pożarł barana, ale szybko po tym zaczął odczuwać ból i pieczenie w gardle. Aby ugasić pragnienie, pił wodę z Wisły, pił tak długo, aż pękł. W grodzie zapanowała radość, a bohaterski szewc otrzymał za swój czyn sowitą nagrodę. Legendę o pokonaniu smoka przypomina rzeźba Bronisława Chromego umieszczona przy wejściu do Smoczej Jamy.

Rzeźba Smoka Wawelskiego Bronisława Chromego

Przed wejściem do jaskini, której wylot znajduje się od strony Wisły znajduje się rzeźba przedstawiająca Smoka Wawelskiego wykonana z brązu przez Bronisława Chromego z 1969 roku. Pierwotnie miał być częściowo zanurzony w Wiśle, ale obawiano się, że śmieci niesione przez rzekę będą osadzać się na rzeźbie. W 1972 roku umieszczono ją na bloku nad Wisłą przy wzgórzu wawelskim, obok wyjścia ze Smoczej Jamy. Wiosną 1973 roku w rzeźbie zamontowano instalację gazową ziejącą ogniem. Autorem systemu gazowo-elektrycznego był Feliks Prochownik. Smok zieje ogniem co trzy minuty.

Informacje praktyczne

Smocza Jama jest dostępna do zwiedzania od kwietnia do października w godzinach 10:00 – 17:00, a w szczycie sezonu do 19:00. Bilety do jaskini można zakupić w kasach biletowych na miejscu, w automatach biletowych lub online. Ostatnie wejście do Smoczej Jamy możliwe jest na 20 minut przed zamknięciem.

Cennik biletów do Smoczej Jamy

Bilet ulgowy przysługuje dzieciom do lat 16, młodzieży szkolnej, studentom do 26 roku życia, emerytom, rencistom, osobom niepełnosprawnym oraz ich opiekunom.