Zamek krzyżacki w Toruniu to jedna z najważniejszych i najstarszych budowli tego typu na ziemiach polskich. Wzniesiony przez Zakon Krzyżacki około połowy XIII wieku, zamek ten stanowi doskonały przykład wczesnych form architektury obronnej, które później ewoluowały w bardziej typowe konstrukcje konwentualne. Jego wyjątkowy plan w kształcie podkowy odróżnia go od innych zamków krzyżackich, które zazwyczaj miały regularny, czworoboczny układ.
Budowę zamku rozpoczęto na fundamentach starszego grodu, który wcześniej został zniszczony. Początkowo drewniana konstrukcja z czasem została zastąpiona przez bardziej trwałe budynki z kamienia i cegły. Proces rozbudowy trwał aż do połowy XV wieku. Zamek wraz z przedzamczem, na którym znajdowały się liczne budynki gospodarcze, zajmował obszar pomiędzy Starym a Nowym Miastem Toruniem.
Ze względu na swoje strategiczne położenie blisko granicy polsko-krzyżackiej, zamek w Toruniu posiadał silne fortyfikacje. Za głównym murem znajdował się kilkupiętrowy budynek z kaplicą, refektarzem oraz dormitorium, zamieszkiwane przez krzyżackich rycerzy. Podziemia zamku służyły jako magazyny żywności niezbędnej w przypadku oblężenia. Na dziedzińcu znajdowała się wysoka, wolnostojąca wieża używana zarówno jako punkt obserwacyjny jak i miejsce ostatniej obrony. Wodę dostarczała zamkowa studnia, chroniona przed zanieczyszczeniem dzięki Gdanisku – wieży pełniącej funkcję toalety oraz baszty obronnej.
Mimo strategicznego znaczenia w regionie zamek nigdy nie padł ofiarą najeźdźców. Jego losy zmieniły się jednak w 1454 roku, kiedy to mieszczanie Starego Miasta Torunia oblegli warownię. Był to początek ogólnokrajowego powstania kierowanego przez Związek Pruski. Ówczesna ludność Torunia zdobyła fortyfikacje i przystąpiła do niemal całkowitej rozbiórki zamku. Na dziedzińcu zamku utworzono miejskie śmietnisko, które funkcjonowało przez kolejne wieki.
Dopiero w latach sześćdziesiątych XX wieku przeprowadzono prace archeologiczne, które odkryły ruiny zamku. Do dziś zachowały się zewnętrzne mury, resztki wysadzonej wieży oraz fragmenty mieszkalnej części zamku. Gdanisko przetrwało w najlepszym stanie, będąc używane jako składnica prochu strzelniczego w XVI-XVIII wieku. W pobliżu stoi również krzyżacki młyn, napędzany niegdyś wodami Strugi Toruńskiej.
Na przedzamczu zamku znajdowały się liczne budynki gospodarcze, w tym piekarnia, browar, spichlerz, stajnie, kuźnia oraz warsztat płatnerski. Od północy przylegał do zamku właściwego, gdzie znajdował się budynek komtura z kaplicą i zbrojownią. Przedzamcze mieściło również infirmarnię – szpital dla chorych braci zakonnych oraz łaźnię. W XIV wieku wzniesiono na przedzamczu „nowy gmach” z nowym refektarzem.
Zamek był otoczony murami, które zabezpieczały także teren wschodni, gdzie znajdowały się obory i magazyny drewna. Obszar ten, zwany wolą zamkową, pozostawał pod bezpośrednim zwierzchnictwem Zakonu. Komturstwo toruńskie, związane z budową zamku, obejmowało szeroki pas terenów wzdłuż Drwęcy i Wisły, a także Stare i Nowe Miasto Toruń, zamek w Starym Toruniu, młyny w Lubiczu oraz dwory w Mlewcu i Jedwabnie.
Budowa zamku rozpoczęła się prawdopodobnie w 1233 roku, a jego rozbudowa trwała aż do zburzenia w 1454 roku. Była to pierwsza murowana warownia na ziemi chełmińskiej, a jej unikalny kształt i historia przyciągają dziś wielu turystów i badaczy zainteresowanych średniowieczną architekturą oraz dziejami Zakonu Krzyżackiego.
Do atrakcji turystycznych związanych z zamkiem należą także gotyckie bramy, mur przedzamcza oraz nadbrzeże z XIX-wiecznym murem fortyfikacyjnym. Ruiny zamku, pełne tajemnic i historii, stanowią niezwykłe miejsce, które przenosi odwiedzających w czasy krzyżackiej potęgi i średniowiecznych konfliktów.