W tym artykule
Kosowo charakteryzuje się różnorodnością biologiczną oraz obfitością różnych ekosystemów i siedlisk, które są determinowane przez klimat, geologię i hydrologię. Jest to kraj głównie górzysty, położony w centrum Półwyspu Bałkańskiego, geograficznie określony jako równiny Dukagjini i Kosovo.
Lista obszarów chronionych w Kosowie jest całkiem spora i obejmuje 2 parki narodowe, 11 rezerwatów przyrody, 99 pomników przyrody i 3 chronione krajobrazy. Całkowita powierzchnia wszystkich obszarów chronionych w wynosi ponad 118 tys. hektarów. Ten Bałkański kraj otoczony jest przez Alpy Albańskie na zachodzie oraz Góry Szarskie na południowym wschodzie, które są jednocześnie najważniejszymi i najbardziej zróżnicowanymi obszarami kraju pod względem występujących tutaj gatunków roślin i zwierząt. Występuje tu klimat będący połączeniem klimatu kontynentalnego i śródziemnomorskiego, charakteryzującego się czterema wyraźnymi porami roku. Jest on w dużej mierze określany przez położenie geograficzne w południowo-wschodniej części Europy z silnym wpływem Morza Adriatyckiego, Egejskiego i Czarnego, stanowiące część Morza Śródziemnego.
Pod względem fitogeografii, obszar Kosowa znajduje się w Królestwie Borealnym, konkretnie w prowincji Iliryjskiej w obrębie Regionu Circumborealnego. Pod względem bioróżnorodności teren Kosowa można podzielić na dwa odrębne ekoregiony lądowe w obrębie krainy palearktycznej – są to lasy mieszane bałkańskie i dinarskie. Lasy stanowią najbardziej rozpowszechniony ekosystem lądowy i obecnie podlegają ochronie na mocy konkretnych przepisów ujętych w Konstytucji Kosowa. Większość lasów ma duże znaczenie, ponieważ stanowią schronienie dla setek gatunków roślin i zwierząt o znaczeniu krajowym i międzynarodowym.
Park Narodowy Alp Albańskich
Alpy Albańskie, zwane także Bjeshkët e Nâmuna lub Bjeshke e Bekuara, stanowią przedłużenie Gór Dynarskich i położone są na północ od Albanii, na zachód od Kosowa i na południowy wschód od Czarnogóry. Ta imponująca górska formacja rozciąga się na długość około 50 kilometrów, sięgając doliny Ibri. W rejonie Kosowa, góry wznoszą się z dna równiny na wysokość 500-600 metrów, a niektóre szczyty osiągają ponad 2000 metrów wysokości. Najwyższy szczyt Kosowa Gjeravica znajduje się w pasmie Alp Albańskich i osiąga 2656 metrów. Inne znaczące szczyty to Mali i Junik, Strellci, Lumbardhi, Kopranik, Hajla, Zhlebi, Rusolina i Mokna – wszystkie z nich przekraczają wysokość 2000 metrów.
Góry przecinają głębokie doliny rzek: Peja, Deçan, Erenik, oraz Drin która stanowi jednocześnie umowną, południową granicę Alp Albańskich. Góry charakteryzują się stromymi zboczami, a ich górne partie przybierają formę równin, na których znajdują się dogodne tereny pastwisk. Warto wiedzieć, że Albańczycy wyróżniają dwie główne strony tych gór. Zachodnia strona skierowana jest w kierunku miasta Szkodry, podczas gdy północna strona zwrócona jest w kierunku Suchego Potoku, znanego jako Malësia e Madhe. Południowo-południowo-wschodnia strona, z kolei, nazywana jest Malësia e Wegël.
Zimą Alpy Albańskie stają się popularnym miejscem do uprawnia sportów zimowych.
Park Narodowy Gór Sharri
Góry Sharri to masyw górski usytuowany w południowo-wschodniej części Kosowa i północno-zachodniej części Macedonii Północnej z charakterystycznymi szczytami w kształcie piramid lub ułożonymi jeden za drugim, przypominającymi zęby piły. Te malownicze formacje górskie znajdują się w samym sercu Bałkanów i w przeszłości stanowiły naturalną ochronę przed najazdami barbarzyńców w kierunku Macedonii i Grecji. Góry Sharri przez wieki uważano za niezdobyte.
Nazwa Gór Sharri jest już dobrze znana w dokumentach historycznych od czasów starożytnych. Pierwsze wzmianki pochodzą z V wieku p.n.e., kiedy to nazywane były Mont Skardus. Herodot, znany historyk starożytny, opisywał te tereny oraz ludność iliryjską, która je zamieszkiwała. W okresie pojawienia się Turków na Bałkanach, góry Sharri zaczęły pojawiać się w dokumentach osmańskich i europejskich pod nazwą Çar-dagh. To samo imię, lecz w innej formie, pojawiło się wśród miejscowej ludności.
Najwyższym szczytem pasma jest Maja e Luboten, osiągająca wysokość 2553 metrów nad poziomem morza. Nazwa góry pochodzi z języka francuskiego i oznacza „Piękny widok” lub „le bonne ten,”. Albańczycy mieszkający w Kosowie i Macedonii mają szczególny związek z Górami Sharri, uważając je za miejsce święte. Co roku w czerwcu odbywa się procesja w kierunku szczytu Leboten, w której biorą udział tysiące pielgrzymów, aby wyrazić szacunek dla tego naturalnego piękna.
Na samym szczycie góry Leboten znajduje się źródło wody, znane jako Studnia Niki. Charakterystycznym elementem krajobrazu Gór Sharr są psy o nazwie Sharri (Dardan), będące autochtoniczną rasą psów wywodzącą się z gór albańskich. Są to masywne psy górskie o łagodnym charakterze, ale wykazujące cechy psów obronnych, które z odwagą i poświęceniem bronią właściciela i jego stado.
Rezerwat Przyrody Oshlak
Ścisły Rezerwat Przyrody Oshlak (alb. Rezervat Strikt i Natyrës Oshlaku, serb. Строги природни резерват Ошљак / Strogi prirodni rezervat Ošljak) to obszar o wyjątkowej wartości przyrodniczej, usytuowany w rejonie Prizren i Ferizaj na południowo-wschodnich terenach Kosowa. Rezerwat obejmuje obszar 20 hektarów o zróżnicowanym ukształtowaniu terenu, obejmując górskie i pagórkowate obszary, małe jeziora oraz obszerne lasy, które obfitują w bogactwo flory i fauny. To miejsce w całości znajduje się w obrębie Narodowego Parku Gór Sharr, będącego jednym z dwóch parków narodowych na terytorium Kosowa.
Pod względem fitogeografii, rezerwat znajduje się w obszarze lądowej ekoregionu mieszanych lasów bałkańskich w palearktycznym biocie lasów liściastych i mieszanych. Charakteryzuje się on obecnością lasów iglastych, mieszanych i liściastych, co stanowi idealne środowisko życia dla licznych gatunków zwierząt, ptaków i roślin. W lasach tych szczególnie obficie występują jodła (srebrna jodła), sosna (sosna bośniacka i macedońska) oraz dąb (dąb macedoński).
W rezerwacie zamieszkuje niezwykle różnorodna fauna, która ma ogromną wartość w kontekście bioróżnorodności. Wśród najbardziej charakterystycznych gatunków zwierząt można wymienić niedźwiedzia brunatnego, lisa rudołbłędnego, sarnę, orła przedniego, dzika kozę i dzika świnie. Niemniej jednak, znaczne części tych gatunków są zagrożone i wymagają ochrony.
Rezerwat Przyrody Maja e Arnenit
Ścisły Rezerwat Przyrody Maja e Arnenit utworzony został w 1960 roku w okręgu Prizren (Kosowo Południowe) i zajmuje obszar o powierzchni 30 hektarów jest świadectwem zobowiązania do ochrony dzikiej przyrody i jej niezmienionego charakteru. Rezerwat Maja e Arnenit zachwyca swoją niezmienioną dzikością i unikalnym ekosystemem oraz pełni kluczową rolę w ochronie różnorodności biologicznej tego regionu. Rezerwat jest siedliskiem dla wielu gatunków roślin i zwierząt, w tym rzadkich i zagrożonych.
Jednym z charakterystycznych elementów tego obszaru są endemiczne lasy, z reliktowym typem sosny (Pinus heldreichii). Te unikalne drzewa, rosnące na południowych wapiennych zboczach Oshlak, tworzą obszar znany jako Seslerio-Pinetum heldreichii. Natomiast na południowo-wschodnich stokach Oshlak, gdzie wilgotność jest większa, znajduje się obszar Luzulo maximae – Pinetum heldreichii. Oba obszary leśne rozciągają się aż do wysokości 1946 metrów nad poziomem morza.
We wschodniej części obszaru, pod gęstymi koronami dębów, rośnie buk zwyczajny, tworząc obszar leśny o nazwie Fagetum montanum. Obszar lasu Rrobulli, jest niezwykle bogaty w rośliny endemiczne. Wśród nich warto wymienić trawę piłowatą (Vrbascum Scardicolum – st. end.), goryczkę bułgarską (Gentianella bulgarica var Albanica), goździk kartuski (Dianthus Cartusonarum), goździk skalny (Dianthus integer), lilię albańską (Campanula albanica), dąb albański (Thymus albanus) i wiele innych.