Twierdza Srebrna Góra to imponujący zespół fortyfikacji obronnych wzniesiony w latach 1765-1777 niedaleko Srebrnej Góry na Dolnym Śląsku. Twierdza od lat przyciąga coraz większą uwagę turystów, zwłaszcza, że w ostatnich latach włożono wiele wysiłku w jej rewitalizację. Budowę twierdzy została zlecona przez króla Prus Fryderyka Wielkiego i miała na celu ochronę niedawno zdobytych terenów śląskich w wyniku wojen o sukcesję austriacką. Fortyfikacja powstała na dwóch wzniesienia: Fortecznej Górze (686 m n.p.m) oraz Ostrogu (627 m n.p.m), górujących nad Przełęczą Srebrną rozdzielającą Góry Sowie od Gór Bardzkich.
Twierdzę w Srebrnej Górze wzniesiono według projektu pruskiego inżyniera Ludwika Wilhelma Reglera oraz zmodyfikowanego osobiście przez Fryderyka Wielkiego. W ramach projektu wzniesiono łącznie sześciu fortów, z donżonem znajdującym się w centrum. Budowa kompleksu fortyfikacji trwała 12 lat i wymagała zatrudnienia 4-4,5 tysiąca robotników. Całkowity koszt tej inwestycji wyniósł bagatela 1 668 000 talarów, z czego 70 000 talarów pochodziło ze specjalnej składki nałożonej na Ślązaków, określanej przez nich samych jako „dopust srebrnogórski”.
Przewidywany garnizon twierdzy miał liczyć 2,5-3,5 tysiąca żołnierzy, a jej wnętrze zostało zaprojektowane w taki sposób, aby zapewniać maksymalną samowystarczalność załodze. W obiekcie znajdowało się 151 kazamatów na trzech kondygnacjach, ogromne magazyny żywności i opału, dziewięć studni (najgłębsze liczyły 70 i 84 metry), zbrojownia, kaplica, więzienie, szpital oraz niezbędne dla funkcjonowania twierdzy pomieszczenia, takie jak piekarnia, browar i warsztaty rzemieślnicze. Zgromadzone zapasy miały wystarczyć na 3-5 miesięcy oblężenia dla 3756 żołnierzy stanowiących pełną obsadę.
Największy Donżon w Europie
Sercem Twierdzy Srebrna Góra jest potężny donżon, największy tego typu obiekt w Europie. Składa się on z czterech wież o średnicy 60 metrów i grubości murów 12 metrów każda, połączonych kurtynami. Wysoka na 30 metrów korona stanowi doskonały punkt widokowy na malownicze okolice. Do obrony twierdzy przeznaczono 264 działa i moździerze, rozmieszczone na licznych bastionach i kleszach.
Lata świetności twierdzy trwały do 1800 roku, kiedy to zmarł Fryderyk Wilhelm II, jeden z największych zwolenników utrzymywania obiektu w pełnej gotowości obronnej. W tym samym roku fortyfikacje zostały odwiedzone przez ówczesnego ambasadora Stanów Zjednoczonych w Królestwie Prus, Johna Quincy Adamsa, późniejszego prezydenta USA.
Jedyną próbą zdobycia Twierdzy Srebrna Góra było oblężenie przez wojska napoleońskie (Bawarczyków i Wirtemberczyków) w 1807 roku, podczas wojny Prus z Francją. 28 czerwca żołnierze wojsk napoleońskich próbowali zdobyć twierdzę jednak ostatecznie nie udało się jej zająć, gdyż nieco później, bo 9 lipca 1807 roku podpisano pokój w Tylży.
W latach 1830-1848 twierdza pełniła funkcję więzienia dla działaczy ruchu „Młodych Niemców”, m.in. Wilhelma Wolffa i Fritza Reutera. W 1860 roku wydano rozkaz likwidacji przestarzałej już twierdzy, którą żołnierze ostatecznie opuścili w 1867 roku. Przez kilka następnych lat służyła jako poligon doświadczalny do prób artylerii i materiałów wybuchowych.
Kolej Sowiogórska
Kolejny etap w historii obiektu rozpoczął się w II połowie XIX wieku, kiedy zauważono potencjał turystyczny i rekreacyjny twierdzy. Pruskie władze nakazały zaprzestanie niszczenia fortyfikacji i uczynienie z niej atrakcji turystycznej. Na początku XX wieku, po uruchomieniu Kolei Sowiogórskiej ułatwiającej dojazd w okolice twierdzy odnowiono główny fort i urządzono w jego wnętrzu restaurację „Donjon”.
Dynamiczny rozwój srebrnogórskiej turystyki zahamowała II wojna światowa. W dwóch fortach: Ostróg i Wysoka Skała, utworzono wówczas Obóz jeniecki Oflag VIII B dla polskich oficerów (15 grudnia 1939 – 1 września 1941), przetrzymując tam ponad 300 osób, w tym dowódcę Obrony Wybrzeża w 1939 r. – kontradmirała Józefa Unruga i komandora Stefana Frankowskiego. Z Oflagu VIII B dokonano słynnej, śmiałej ucieczki dziewięciu polskich oficerów, z których trzech zdołało przedostać się przez Czechy, Słowację, Węgry, Jugosławię i Turcję do Syrii, gdzie wstąpili do Brygady Strzelców Karpackich.
Lata powojenne przyniosły postępująca dewastację twierdzy, złupioną wcześniej przez Armię Czerwoną. Dopiero w 1965 roku PTTK i Chorągiew ZHP rozpoczęły prace remontowe i porządkowe, przywracając dawną świetność części obiektów jak Fort Rogowy „Harcerz” czy Fort Ostróg „Górnik”. 28 czerwca 1974 roku otwarto Muzeum Ciężkiej Broni Palnej w Forcie Donżon.
Turystyczne walory twierdzy
W 2004 roku szczególną wartość historyczną, architektoniczną i militarną Twierdzy Srebrna Góra uhonorowano poprzez uznanie jej za Pomnik Historii. Do dziś stanowi ona jedną z największych atrakcji turystycznych Dolnego Śląska, unikatowy przykład osiemnastowiecznej sztuki fortyfikacyjnej oraz żywy pomnik wydarzeń historycznych tego regionu.
W twierdzy do 2011 roku organizowano festiwal Trzy Żywioły, który później przeniesiono na zamek w Bolkowie. W Srebrnej Górze w 2012 roku rozpoczął się Dolnośląski Festiwal Podróżników „17 Południk”. Co roku w czasie Bożego Ciała na terenie twierdzy i w forcie „Wysoka Skała” odbywa się terenowa gra fabularna „Fantazjada”. W forcie „Harcerz” („Wysoka Skała”) w ostatni weekend sierpnia odbywają się zloty byłych harcerzy Wałbrzyskiej Chorągwi ZHP. Od 2015 roku w twierdzy regularnie organizowana jest impreza biegowa Silver Run przez Polską Fundację Wychowania Fizycznego.