Pojezierze Brodnickie położone jest w północno-wschodniej części województwa kujawsko-pomorskiego. O jego atrakcyjności decydują malownicze jeziora z czystymi wodami, bujne, wielogatunkowe lasy, urozmaicona rzeźba terenu, bogate walory dóbr kultury oraz zagospodarowanie turystyczne.
Bardzo atrakcyjnym elementem krajobrazu są jeziora. Występuje tutaj ponad 100 jezior o powierzchni ponad 1 ha każde. Do największych jezior Pojezierza Brodnickiego należą: Wielkie Partęczyny (324 ha), Skarlińskie (294 ha), Bachotek (211 ha), Sosno (188 ha), Płowęż (174 ha), Wądzyńskie (170 ha), Łąkorz (162 ha), Głowińskie (131 ha), Zbiczno (129 ha), Ciche (110 ha), Wysokie Brodno (91 ha), Niskie Brodno (87 ha), Mieliwo (81 ha), Strażym (73 ha), Dębno (60 ha), Robotno (50 ha), Strzemiuszczek (26 ha), Retno (24 ha). Najgłębszymi są jeziora: Zbiczno (41,6 m), Wądzyńskie (34,6 m) i Łąkorz (30,3 m). W większości jeziora otoczone są lasami. Jeziora i łączące je cieki tworzą atrakcyjne szlaki kajakowe. Nad brzegami kilku jezior znajdują się obiekty turystyczno-wypoczynkowe. Najbardziej znane z nich to ośrodki: PTTK w Bachotku, „Longinówka” nad jez. Niskie Brodno, „Pod Sosnami” i „Rytebłota” nad jez. Zbiczno.
Bardzo malownicza jest rzeka Drwęca. Jej źródła znajdują się w pobliżu pól Grunwaldu, a ujście do Wisły w Złotorii k/Torunia. Długość rzeki wynosi 207 km. Drwęca jest największym w Polsce ichtiologicznym rezerwatem przyrody, a zarazem uznanym szlakiem kajakowym. Szczególnie atrakcyjny jest południkowy, przełomowy odcinek od Nowego Miasta Lubawskiego do ujścia Brynicy gdzie rzeka płynie w głębokiej na 50 m dolinie. Odcinek doliny powyżej Brodnicy uznany jest za ostoję ptaków – tzw. Bagienna Dolina Drwęcy.
Cała dolina jest ważnym korytarzem ekologicznym o znaczeniu krajowym. Lasy tworzą jeden zwarty i rozległy kompleks (dawna Puszcza Toborska). Poprzecinany jedynie siecią rzek i jezior, enklawami podmokłości i terenów rolnych. Ciekawe krajobrazowe są polany wsi Ciche, Ładnówko, Koń i Zarośle. Przestrzennie dominują różne postacie borów mieszanych i sosnowych. Znaczne powierzchnie zajmują też lasy liściaste.
Brodnicki Park Krajobrazowy
W centralnej, najbardziej wartościowej przyrodniczo i krajobrazowe części Pojezierza Brodnickiego utworzono w 1985 r. Brodnicki Park Krajobrazowy (BPK). Był to pierwszy w Toruńskiem, a 25 w kraju park krajobrazowy. W 1990 r. utworzono drugi Górznieńsko-Lidzbarski Park Krajobrazowy. Aktualnie tworzą Zespół Brodnickiego i Górznieńsko-Lidzbarskiego Parku Krajobrazowego z siedzibą w Grzmięcy. Powierzchnia BPK wynosi 13 674 ha. Ponad 40% powierzchni Parku zajmują lasy, a 8,5% wody. Znajduje się tutaj około 60 jezior, w tym 6 o powierzchni ponad 100 ha. Osią hydrograficzną Parku jest Skarlanka – bardzo atrakcyjny szlak kajakowy. Wody jezior i łączących je rzek należą do najczystszych w regionie. W granicach BPK znajduje się 7 rezerwatów przyrody, 9 parków podworskich i kilkadziesiąt pomników przyrody Wśród tych ostatnich wyróżnia się aleja lipowo-klonowa koło leśniczówki Rytebłota nad jez. Zbiczno. Godłem Parku jest pospolity tutaj perkoz dwuczuby.
Zwiedzanie Parku umożliwiają szlaki turystyki wodnej, pieszej, rowerowej, a ostatnio także i konnej. W siedzibie Brodnickiego Parku Krajobrazowego w Grzmięcy nad jeziorem Strażym zapoznać się można z dokumentacją przyrodniczą Parku (wydawnictwa, filmy, eksponaty). Stąd na teren Parku prowadzą ścieżki przyrodniczo-dydaktyczne, na których poznawać można przyrodę Parku
Brodnica
Najważniejszym miastem Pojezierza jest Brodnica położona malowniczo nad Drwęcą. Dojazd dogodny ze wszystkich kierunków – miasto usytuowane przy drodze krajowej nr 15 między Toruniem a Olsztynem posiada wygodne połączenia drogowe z Sierpcem położonym przy drodze krajowej nr 10, Nidzicą po-łożoną przy drodze krajowej nr 7 i Grudziądzem przez Radzyń Chełmiński. Posiada bezpośrednie połączenia autobusowe z Warszawą, Toruniem, Bydgoszczą, Olsztynem, Płockiem, Gdańskiem i Grudziądzem. Ze względu na niewielki obszar zabytkowej części miasta Brodnica nadaje się do zwiedzania „po drodze”. Czas zwiedzania wynosi od 2.5 do 4 godzin.
Brodnica na kartach historii
Miasto lokowane prawdopodobnie ok.1298 roku przez Krzyżaków i zniszczone jeszcze w trakcie budowy przez najazd litewski. Z tego powodu budowę przeniesiono na obecne miejsce jako bardziej bezpieczne a wtedy znajdujące się na lewym brzegu Drwęcy. Na przeciwległym brzegu od początku XIII w Krzyżacy podjęli budowę murowanego zamku warownego, który od 1337 r stał się siedzibą komtura. W drugiej połowie XIV w koryto Drwęcy oddzielające miasto od zamku przesunięto w inne miejsce tak iż miasto znalazło się prawym brzegu rzeki. Od początku XIV wieku podjęto budowę obwarowań miejskich, kościoła i ratusza. A w 1353 roku obszar miasta powiększono. Po 1466 r przyłączone do Polski.
Co warto zwiedzić w czasie jednodniowego pobytu w Brodnicy:
- zachowany w prawie niezmienionym kształcie bardzo ciekawy układ urbanistyczny miasta charakterystyczny szczególnie dla miast portowych a polegający na rozplanowaniu miasta wzdłuż długiej i szerokiej ulicy pełniącej funkcję rynku i głównej osi urbanistycznej miasta. Ulicę tą z czasem częściowo zabudowano i z tego też powodu Brodnica posiada aż cztery rynki a w tym największy – Duży Rynek, ma kształt trójkątny;
- znaczne pozostałości obwarowań miejskich w tym największa brama miejska zwana „chełmińską” wykorzystywana obecnie jako sale wystaw czasowych miejscowego muzeum i wieża warowna zwana „mazurską”, w której obecnie znajduje się siedziba miejscowego Oddziału PPTTK i Informacja Turystyczna;
- pozostałości ratusza w postaci górnej części bogato zdobionej ściany frontowej z wieżą zegarową, codziennie w południe stamtąd grany jest hejnał miasta;
- Kościół farny Św. Katarzyny – wspaniały okaz architektury gotyckiej z zachowanym częściowo średniowiecznym wyposażeniem w postaci dwunastu drewnianych pięknie polichromowanych figur apostołów z II połowy XIV wieku;
- usytuowane w miejscu dawnego portu rzecznego dwa spichrze z początku XVII wieku w tym jeden w stanie oryginalnym – wykorzystywany jako specyficzne interaktywne muzeum archeologiczne;
- pozostałości zamku krzyżackiego w tym zachowana prawie w stanie oryginalnym ośmioboczna, wysoka 56 m wieża uważana jako najwyższa średnio-wieczna budowla wojskowa na wschód od rzeki Odry, wieża udostępniona do zwiedzania, w zachowanych podziemiach zamku – muzeum;
- zbudowany na terenie podzamcza w połowie XVI wieku niewielki pałac, w którym w latach 1604 – 1625 mieszkała królewna Anna Wazówna – siostra króla Zygmunta III Wazy;
- zbudowany w II połowie XVII wieku barokowy kościół klasztorny OO Franciszkanów z udostępnioną i do zwiedzania kryptą z pochówkami zakonników i dobrodziejów zakonu. Kościół stanowi Sanktuarium św. Antoniego – Patrona miasta.
Ze względu na niewielki obszar zabytkowej części miasta Brodnica nadaje się do zwiedzania „po drodze”. Czas zwiedzania wynosi od 2.5 do 4 godzin.
Okolice Brodnicy
Jest kilka miejsc do których warto się wybrać w czasie weekendowego pobytu wykorzystując Brodnicę jako bazę wypadową do wycieczek:
Wycieczka do Olsztynka
do Olsztynka przez Kurzętnik – Nowe Miasto Lub – Lubawę – Lipy – Dylewską Górę – Grunwald;
Kurzętnik – na wysokiej górze ruiny zamku Kapituły Chełmińskiej, Nowe Miasto Lub – miasto powiatowe w woj. Warmińsko Mazurskim – zachowany niezmieniony XIV w. układ urbanistyczny z pozostałościami obwarowań miejskich – bardzo bogato wyposażony kościół farny z tytułem Bazyliki Mniejszej pw. Św. Tomasza Apostoła i Sanktuarium MB Łąkowskiej, Lubawa – dawne miasto biskupów chełmińskich, pozostałości zamku biskupiego, trzy piękne kościoły w tym w farze Sanktuarium MB Lipskiej, w pobliskiej (5 km) miejscowości Prątnica w północna ścianę kościoła parafialnego wmurowana kamienna figura pogańskiego bożka podobna do menhirów na Korsyce, Lipy – dawny gaj święty Prusów obecnie miejsce odprawiania dorocznych (1/2 lipiec) odpustów MB Lipskiej, Dylewska Góra – najwyższe miejsce w północnej części Polski po prawej stronie Wisły – 312 m npm. – punkt widokowy, Grunwald – pole bitwy z 1410r, Olsztynek zabytkowe miasteczko i bardzo duży Skansen.
Wycieczka do Sierpca
do Sierpca przez Świedziednię – Sadłowo – Okalewo – Skrwilno, z powrotem przez Rypin;
Brodnica – Świedziebnia a szczególnie ·pola wsi – Gółkowo – Komorowo i Jastrzębie – wzdłuż potoku Pissa – miejsce przejścia 5 października 1831 r armii gen. Rybińskiego na internowanie do Prus, czyli miejsce zakończenia Po-wstania Listopadowego, Sadłowo – pozostałości zamku polskiego z XIV w, Oka-lewo – zespół podworski z parkiem i pałacem z 1800 r – w lesie przy drodze pamiątka bratobójczych walk UB z podziemiem niepodległościowym w 1947 r., Sierpc – bardzo ciekawy Skansen Wsi Mazowieckiej, w którym filmowano wiele scen do filmu „Ogniem i Mieczem”
W okolicy miasta warto zobaczyć:
Słoszewy (około 15 km)
Na wysokiej skarpie doliny Drwęcy 5 zespół podworski z pałacem z XIX, w parku średniowieczne grodzisko – miejsce krzyżackiej siedziby rycerskiej gdzie w czasie prowadzonych tam badań archeologicznych znaleziono największy w Europie zbiór bełtów do kusz ( eksponowane w muzeum na zamku w Brodnicy), w czasie zaborów znane miejsce przeprawy do „Kongresówki” ludzi i pomocy dla powstań narodowych
Grudziądz (około 60 km)
Miasto nad Wisłą z zabytkowym zespołem starego miasta i portu. Znajduje się tam również bardzo ciekawa XIX – wieczna twierdza pruska „Cytadela” – po drodze Rywałd Królewski – XVII – wieczny zespól klasztoru OO Kapucynów – Sanktuarium MB Cygańskiej – miejsce uwięzienia w 1953 r ks. Kardynała Wyszyńskiego, Radzyń Chełmiński – miasto lokowane w XIII wieku , zabytkowy kościół farny z XIV wieku, duże ruiny zamku krzyżackiego jednego z największych w państwie krzyżackim
Chełmno (około 72 km)
Golub Dobrzyń (około 30 km)
Słynny w kraju zamek – miejsce turniejów rycerskich, piękne małe miasto , w pobliżu Szafarnia – miejsce związane z młodością F. Chopina – muzeum i miejsce imprez Chopinowskich
Obory (powiat Rypin) (około 40 km)
Klasztor OO Karmelitów znany z egzorcyzmów, Sanktuarium MB Bolesnej, miejsce związane z wydarzeniami Powstania Styczniowego uwiecznione przez Marię Konopnicką w opowiadaniu „W oborach” (w zbiorze:„ Z teki Grottgera”)