Pałac w Rogalinie to zabytkowy kompleks pałacowo-parkowy położony we wsi Rogalin, w województwie wielkopolskim. Obecnie pałac pełni funkcję oddziału Muzeum Narodowego w Poznaniu, a od 2018 roku posiada status pomnika historii.
Pałac w Rogalinie został wybudowany w latach 1770-1776 z inicjatywy Kazimierza Raczyńskiego, który pełnił funkcje pisarza koronnego, starosty generalnego Wielkopolski i marszałka nadwornego koronnego. Raczyński postanowił stworzyć późnobarokowe założenie pałacowe w stylu entre cour et jardin, co oznacza „pomiędzy dziedzińcem a ogrodem”. Pałac, który przetrwał do dziś w pierwotnym kształcie prawdopodobnie zaprojektował architekt związany z kręgiem saskich twórców działających w Warszawie. Wiadomo natomiast, że jeszcze w trakcie budowy Kazimierz Raczyński zlecił Dominikowi Merliniemu i Janowi Chrystianowi Kamzetzerowi częściowe przekształcenie elewacji i wnętrz pałacu w stylu klasycystycznym. Zlecone modyfikacje obejmowały między innymi sień i schody paradne.
Za pałacem rozciąga się ogród francuski zakończony kopcem, z którego niegdyś roztaczał się widok na rzekę Wartę. W latach 1817-1820 wnuk Kazimierza, Edward Raczyński rozszerzył posiadłość o park krajobrazowy i wybudował na jego skraju kościół pw. św. Marcelina z mauzoleum Raczyńskich w dolnej kondygnacji. Kościół wzorowano na rzymskiej świątyni Maison Carrée w Nimes we Francji. Edward Raczyński przekształcił również pałacową salę balową w neogotycką zbrojownię, której celem miała być ekspozycja i upamiętnienie dawnych militariów polskich.
W końcu XIX wieku Edward Aleksander Raczyński oraz jego żona Róża z Potockich przeprowadzili remont pałacu zmieniając dawną barokową salę jadalną w neobarokową bibliotekę według projektu Zygmunta Hendla. W 1910 roku powstał budynek galerii w którym umieszczono kolekcję malarstwa europejskiego i polskiego przełomu XIX i XX wieku uznawaną przed II wojną światową za najlepszy zbiór malarstwa współczesnego na ziemiach polskich.
Pałac w czasie II wojny światowej i po niej
Podczas II wojny światowej pałac służył jako szkoła Hitlerjugend. W tym czasie w Pałacu doszło do wielu zmian, m.in. obniżono strop biblioteki i zaorano parter ogrodowy przekształcając go w plac ćwiczebny. Po wojnie pałac został przejęty przez władze PRL i w 1949 roku stał się oddziałem Muzeum Narodowego w Poznaniu. Przeprowadzono wtedy szereg prac remontowych, które nieodwracalnie zniszczyły wnętrza pałacu.
W 1990 roku Edward Bernard Raczyński założył Fundację im. Raczyńskich w Poznaniu, a następnie przekazał pałac i park w Rogalinie oraz Galerię Rogalińską na rzecz fundacji. Mimo tych działań kompleks pałacowo-ogrodowy w Rogalinie pozostają pod zarządem Muzeum Narodowego w Poznaniu.
Galeria obrazów
Galeria malarstwa w Rogalinie mieści się w budynku z 1910 roku i zawiera zbiory gromadzone przez Edwarda Raczyńskiego przez czterdzieści lat. Obecnie udostępnia zwiedzającym około 250 z ponad 300 prac które ocalały z pierwotnego zbioru. Wśród artystów, których dzieła można tam zobaczyć, są m.in. Teodor Axentowicz, Olga Boznańska, Julian Fałat, Aleksander Gierymski, Jacek Malczewski, Jan Matejko, Leon Wyczółkowski, Stanisław Wyspiański, Albert Besnard, Maurice Chabas, Wlastimil Hofman i Paul Delaroche. Galeria stanowi oddział Muzeum Narodowego w Poznaniu i jest jedną z najważniejszych instytucji kulturalnych regionu.
Kościół św. Marcelina i Mauzoleum Raczyńskich
Kościół pw. św. Marcelina ukończony został w 1820 roku, a jego patronem został Marceli Lubomirski – kuzyn fundatora który poległ podczas oblężenia Sandomierza w 1807 roku. Wzorem dla wybudowanej świątyni była rzymska świątynia Maison Carrée w Nimes. Kościół ma dwie kondygnacje: górna pełniła funkcję kaplicy pałacowej, wyposażonej w ołtarz z 1832 roku, a dolna służy jako mauzoleum rodu Raczyńskich. Wśród spoczywających tam osób jest m.in. hrabia Edward Bernard Raczyński – prezydent RP na uchodźstwie w latach 1979-1986 oraz jego córka Wanda Dembińska z mężem Ryszardem Dembińskim.
Kościół jest również ważnym punktem pielgrzymek – prowadzą do niego szlaki piesze i rowerowe, zwane Rogalińskimi Drogami prowadzące z dziewięciu okolicznych miejscowości.
Pałac w Rogalinie jest zatem nie tylko miejscem o bogatej historii, ale również żywym świadectwem polskiej kultury i dziedzictwa narodowego. Jego piękno architektoniczne oraz artystyczne, przyciąga turystów i miłośników sztuki z całego świata, oferując im niepowtarzalne wrażenia i głębokie spojrzenie w przeszłość.