Pałac w Poddębicach

Poddębicki Pałac, usytuowany nad brzegiem rzeki Ner, w południowej części miasta, uważany jest za jeden z najdoskonalszych przykładów renesansowej architektury w Polsce środkowej. Jego historia sięga początku XVII wieku, kiedy to wojewoda rawski Zygmunt Grudziński, po porażce w bitwie pod Guzowem, zdecydował się na wycofanie się z polityki i przeniesienie swojej siedziby do Poddębic.

Rozpoczęcie prac nad budową pałacu datuje się na około rok 1610 na polecenie Zygmunta Grudzińskiego, a prace budowlane prowadził  Jerzy Hoffman, który zaangażowany był w budowę kościoła w Poddębicach. Budowę pałacu dokańczał Stefan Grudziński – syn Zygmunta -, który dokonał istotnych modyfikacji w projekcie pałacu, dodając loggię do głównego traktu budynku. To ona nadała budowli jej charakterystyczny wystrój i sprawiła, że Poddębicki Pałac wyróżnia się swoją oryginalnością.

Loggia nie tylko pełniła funkcję dekoracyjną, ale także była miejscem, gdzie można było cieszyć się pięknymi widokami na okolicę oraz odpoczywać w otoczeniu naturalnego piękna. Dzięki temu elementowi architektonicznemu, pałac stał się nie tylko symbolem renesansowej elegancji, ale także praktycznym miejscem życia i relaksu dla jego mieszkańców.

Pierwsza przebudowa rezydencji miała miejsce po roku 1773, kiedy to budynek służył jako letnia rezydencja księżnej Sanguszkowej. Wówczas zamurowano loggię na piętrze, która ponownie została odkryta podczas prac konserwatorskich w 1952 roku. Odkrycie pozwoliło na lepsze zrozumienie historii tego miejsca i jego pierwotnego wyglądu. Kolejną, znaczącą przebudowę przeprowadził Napoleon Zakrzewski w roku 1873. Dodano wówczas budynek od strony północnej, który stylistycznie nawiązywał do oryginalnej struktury.

Główny korpus budowli, usytuowany na południu, składa się z trzech głównych elementów: prostokątnego trzonu (o wymiarach 20,5 m x 13,2 m), pięciokondygnacyjnej wieży oraz ośmiobocznej kaplicy. Elewacja południowa prezentuje się niezwykle interesująco, z arkadowymi krużgankami filarowymi, nad którymi wznosi się szczyt trójkątny, podzielony na kondygnacje gzymsami i zakończony pilastrami z podłużnymi sterczynami. W szczycie można zauważyć daty 1461 i 1873, które odnoszą się do różnych etapów historii budynku.

Zobacz także  Zamki Warmińskich Biskupów

Loggia, w dolnej części, składa się z trzech arkad filarowych. Górna część loggii zawiera podobne arkady, ale z dodanymi półkolumnami toskańskimi, pełniącymi funkcję dekoracyjną. Szczególnie interesujące jest sklepienie krzyżowe w stylu tzw. lubelsko-kaliskim, z pseudożebrami i dekoracyjnymi wytłaczanymi perełkami i jajownikami, a także z maskami i renesansowymi rozetami w polach sklepień.

Wewnątrz pałacu można zobaczyć wieżę, liczącą 17 metrów wysokości, która pełniła funkcję skarbca i odznacza się wysokimi walorami dekoracyjnymi. Zbudowana na planie czworoboku, wieża przechodzi powyżej gzymsu w ośmiobok. Okna na najwyższej kondygnacji zachowały pierwotny wygląd, podczas gdy baniasty hełm został dodany w latach pięćdziesiątych XX wieku w trakcie renowacji. Przed tym zabiegiem wieża była zwieńczona smukłym, wielospadowym dachem.

Kolejnym, ważnym elementem kompleksu jest Kaplica wybudowana na planie ośmioboku w XVII wieku. Nad drzwiami od strony arkadowego podcienia umieszczono marmurową tablicę, na której znajduje się herb Grzymała otoczony literami ZSGW oraz część innego herbu okolonego literami BSW. Wewnątrz kaplicy zachowała się późnorenesansowa dekoracja stiukowa na sklepieniu, z herbami takimi jak Grzymała, Pomian, Rola i Jastrzębiec.

Podczas badań przeprowadzonych w 1980 roku odkryto freski przedstawiające postacie świętych, pochodzące z drugiej połowy XVII wieku. Na południowej ścianie kaplicy znajduje się tablica z czarnego marmuru, która upamiętnia Józefę z Lipskich Zakrzewską (zm. 1832), żonę Klemensa. W północnym skrzydle pałacu, dobudowanym w drugiej połowie XIX wieku, znajduje się figura Adama Mickiewicza na wschodnim szczycie oraz Tadeusza Kościuszki na zachodnim szczycie.

W roku 2010 rozpoczęły się prace konserwatorsko-restauratorskie, które zakończono w 2015 roku. Podczas tych prac przeprowadzono rekonstrukcję pierwotnej dekoracji sgraffitowej na wschodniej ścianie korpusu nawowego XVII-wiecznego pałacu oraz w jego wnętrzach. Prace obejmowały także pomieszczenia parteru, gdzie odrestaurowano polichromie ścienną oraz polichromowane elementy sztukatorskie. Odtworzono także malowidła i przeprowadzono konserwację oryginalnego fragmentu sgraffita w klatce schodowej.

Zobacz także  Zamek w Bobolicach

Od roku 1980 pałac pełni funkcję siedziby Poddębickiego Domu Kultury i Sportu, który zarządza całym zespołem pałacowo-parkowym oraz Pijalnią Wód Termalnych w Poddębicach.

Zabytki w Poddębicach

Kościół św. Katarzyny
W centrum miasta Bronów znajduje się kościół św. Katarzyny, który został wzniesiony około 1610 roku i był fundowany przez Barbarę z Karśnickich Grudzińską. Kościół ten jest przykładem architektury sakralnej o cechach renesansowych. Warto zwrócić uwagę na stiukową dekorację wnętrza oraz ołtarz główny z pierwszej połowy XVII wieku. Ambona jest intarsjowana, a w kościele znajdują się liczne rzeźby i obrazy z XVII do początku XIX wieku.

Kościół ewangelicki
Kościół usytuowany przy ulicy Adama Mickiewicza zbudowany w 1871 roku. Obecnie pełni on funkcję sali koncertowej oraz pijalni wody termalnej.

Cmentarz katolicki
Przy szosie do Łodzi znajduje się parafialny cmentarz katolicki, który został założony w połowie XIX wieku. Na cmentarzu tym znajduje się mogiła 56 powstańców z 1863 roku, poległych w bitwach pod Niewieszem, Poddębicami i Dalikowem. W 1917 roku na mogile tej ustawiono pomnik.

Cmentarze ewangelicki i żydowski
W okolicy ulicy Łódzkiej znajdują się cmentarze ewangelicki i żydowski. Cmentarz żydowski został zniszczony przez Niemców, ale pozostaje pod opieką Żydów z Izraela i Ameryki. Na terenie tego cmentarza zachowała się także synagoga.