Czy w Polsce żyją żółwie?

Żółw błotny to gatunek gadów, który został wpisany zarówno do Polskiej, jak i Europejskiej Czerwonej Księgi Zwierząt jako gatunek narażony na wyginięcie. Dlatego też prowadzenie aktywnej ochrony tego gatunku staje się nie tylko koniecznością, ale także obowiązkiem. W Polsce, istotnym miejscem, gdzie podejmuje się te starania, jest Poleski Park Narodowy.

Żółw błotny (Emys orbicularis) to gatunek żółwia z rodziny żółwi błotnych, zaliczany do podrzędu żółwi skrytoszyjnych. Jest to jedyny gatunek żółwia, który występuje naturalnie w Polsce, a w środowisku naturalnym, żyje kilkadziesiąt lat

Skorupa (karapaks) tego gatunku żółwia ma barwę oliwkowobrązową i jest średnio wypukły. Pokrywają go gładkie, regularne tarcze, na których każda większa tarcza wyróżnia się promieniście rozchodzącymi się żółtymi kreskami, wychodzącymi od jednego punktu. Plastron, czyli spód skorupy, jest pokryty dużymi, nieregularnymi jasnymi plamami i jest dobrze rozwinięty, choć u samców jego środkowa część może być lekko wklęsła. Głowa, szyja oraz odnóża żółwia błotnego zdobi wiele małych żółtych plam, tworzących charakterystyczny wzór. Wśród osobników można również spotkać okazy całkowicie czarne i pozbawione plamek.

Żółw błotny to gatunek nizinny, żyjący w wodzie, większość swojego czasu żółw błotny spędza w wodzie, którą opuszcza jedynie samice w celu złożenia jaj. W słoneczne dni wychodzą z wody by wygrzewać się na słońcu. Zamieszkuje nieduże, zarastające jeziorka, leśne oczka wodne, bagna oraz gęsto porośnięte i trudno dostępne starorzecza. Można go także spotkać w dużych stawach i wolno płynących rzeczkach, które charakteryzują się obfitą roślinnością.

Żółw błotny zdobywa pożywienie wyłącznie w wodzie. Jego dieta obejmuje owady wodne i ich larwy, ślimaki, małże, kijanki, żaby oraz małe ryby. Nie gardzi również martwą zdobyczą. Gdy zdobycz jest mniejsza, połyka ją w całości, natomiast w przypadku większych ofiar używa swoich szczęk i pazurów, aby rozrywać pokarm na mniejsze kawałki.

Większość swojego czasu żółw błotny spędza w wodzie, gdzie doskonale sobie radzi. Posiada zdolność do nurkowania i pływania oraz jest w stanie widzieć i wyczuwać zbliżających się intruzów, co sprawia, że jest niezwykle trudny do zauważenia.

W okresie zimowym żółwie zapadają w sen zimowy, który trwa około pięciu miesięcy i trwa mniej więcej do kwietnia – maja. Na okres hibernacji  zagrzebują się na dnie zbiornika wodnego. Z natury żółwie są bardzo płochliwe i dlatego bardzo trudno je spotkać w ich naturalnym środowisku. Przybywając w miejscach ich bytowania należy zachować ciszę, co zwiększy szansę na spotkanie z żółwiem w jego naturalnym środowisku.

W Polsce od wielu lat prowadzi się działania ochronne, skupiające się na żółwiach błotnych w Poleskim Parku Narodowym. W ramach tych działań przeprowadza się monitoring żółwic na ich lęgowiskach, lokalizuje i zabezpiecza miejsca gdzie samice składają swoje jaja, by chronić je przed drapieżnikami.

Ośrodka Ochrony Żółwia Błotnego w Urszulinie

W przypadku, gdy okres lata jest chłodny i żółwie nie zdążą wykluć się przed nadejściem zimy, jaja z tych zagrożonych miejsc przenoszone są do Ośrodka Ochrony Żółwia Błotnego w PPN. W ośrodku jaja są inkubowane, a po wykluciu młode żółwiki poddawane są starannej opiece przez okres zimy. W trakcie tego okresu maluchy są dokarmiane, poddawane pomiarom i ważeniu, aby kontrolować ich rozwój. Równolegle prowadzone są działania zmierzające do ochrony biotopu żółwia błotnego, takie jak utrzymywanie odpowiednio wysokiego poziomu wody, odkrzaczanie, wykaszanie oraz odtwarzanie niewielkich, płytkich zbiorników wodnych w miejscach bytowania żółwi.

Warto podkreślić, że Poleski Park Narodowy angażuje się w czynną ochronę żółwia błotnego już od 1998 roku. Dzięki tym staraniom udało się zlokalizować około 2,7 tys. miejsc składania jaj, z których po hodowli w ośrodku wypuszczono do ich naturalnego środowiska około 21 tys. młodych żółwików. To działa na rzecz wzmocnienia macierzystej populacji i zwiększenia szans na przetrwanie młodych osobników w trudnym i pełnym niebezpieczeństw środowisku. Ponadto, prowadzone są badania naukowe i obserwacje, które pozwalają na zgłębienie wiedzy na temat biologii tego gatunku. Ta wiedza jest kluczowa dla podejmowania skutecznych działań ochronnych, które mają na celu zapobieganie wyginięciu żółwia błotnego w naszym kraju.

Ośrodek Ochrony Żółwia Błotnego pełni kluczową rolę w całym procesie. Jest odpowiednio wyposażony w cieplarki-inkubatory, które są niezbędne do procesu inkubacji jaj żółwi. Dzięki nim możliwe jest wyinkubowanie jaj z gniazd zagrożonych. Młode żółwie, które wykluwają się w tych warunkach, są starannie hodowane w ośrodku przez okres zimy. Osobniki pochodzące z tego samego złoża są trzymane w osobnych terrariach napełnionych wodą. Żółwie w ośrodku są głównie karmione larwami ochotki, wodzienia i świerszcza domowego.

Wszystkie te działania podejmowane na rzecz żółwia błotnego w Polsce są istotnym wkładem w ochronę tego zagrożonego gatunku, a także stanowią przykład skutecznego zarządzania i ratowania zagrożonych gatunków w przyrodzie. Poprzez utrzymanie równowagi w biotopie oraz dbałość o młode osobniki, przyrodnicy starają się chronić te fascynujące stworzenia przed całkowitym zniknięciem z naszego kraju.

Rezerwat przyrody Żółwiowe Błota

Rezerwat przyrody Żółwiowe Błota, nazywany także Żółwie Błota, to obszar położony na terenie Sobiborskiego Parku Krajobrazowego w województwie lubelskim. Rezerwat utworzono 17 listopada 1988 roku, zajmuje obszar 724 ha i obejmuje trzy jeziora: Wspólne, Koseniec i Perespa.

Głównym celem utworzenia rezerwatu była ochrona największego w kraju stanowiska lęgowego żółwia błotnego. Rezerwat stanowi również schronienie dla wielu chronionych i rzadkich gatunków zwierząt oraz roślin. Prócz żółwi błotnych, na terenie rezerwatu żyją również bobry. Piaszczyste tereny pokrywają sosnowe bory, tworząc ciekawy kontrast z bagnistymi obszarami z dominującymi zespołami turzyc. W różnych miejscach rezerwatu można natknąć się na grążele żółte oraz grzybienie północne.

Rezerwat Żółwiowe Błota nie posiada aktualnego planu ochrony, ale funkcjonuje na podstawie obowiązujących zadań ochronny czynnej. Pracownicy rezerwatu angażują się w różnorodne działania, włączając w to redukcyjny odstrzał lisów oraz zabezpieczanie gniazd żółwi błotnych przed drapieżnikami.

Rezerwat przyrody Borowiec

Rezerwat przyrody „Borowiec” zlokalizowany jest w powiecie zwoleńskim na Mazowszu. Głównym celem rezerwatu jest zachowanie unikatowej różnorodności przyrodniczej doliny Zwolenki wraz z przyległymi terenami, które stanowią ostoję dla żółwia błotnego. W rezerwacie udokumentowano występowanie ponad dwustu gatunków roślin naczyniowych, 64 gatunków mięczaków, 17 gatunków ryb, 10 gatunków płazów, 3 gatunków gadów, 19 gatunków ssaków i aż 81 gatunków ptaków, w tym 79 gatunków lęgowych. W tej różnorodności przyrodniczej można odnaleźć rzadkie gatunki, takie jak żółw błotny czy turzyca nitkowata.

Żółwie błotne w Polsce

Miejsca, gdzie zaobserwowano żółwie błotne w środowisku naturalnym

1. Poleski Park Narodowy
2. Drawieński Park Narodowy
3. Roztoczański Park Narodowy
4. Puszcza Białowieska
5. Puszcza Augustowska
6. Puszcza Rzepińska
7. Puszcza Notecka
8. Rezerwat przyrody Żółwiowe Błota
9. Rezerwat przyrody Jezioro Orłowo Małe
10. Rezerwat przyrody Ostoja żółwia błotnego
11. Rezerwat przyrody Jezioro Wiejki
12. Rezerwat przyrody Olszyna Łęgowa w Kalnicy
13. Kozienicki Park Krajobrazowy
14. Nadbużański Park Krajobrazowy
15. Iński Park Krajobrazowy
16. Cedyński Park Krajobrazowy
17. Nadwieprzański Park Krajobrazowy
18. Łomżyński Park Krajobrazowy Doliny Narwi
19. Gryżyński Park Krajobrazowy
20. Strzelecki Park Krajobrazowy
21. Tenczyński Park Krajobrazowy
22. Chełmski Park Krajobrazowy
23. Barlinecko-Gorzowski Park Krajobrazowy
24. Park Krajobrazowy Pojezierze Łęczyńskie
25. Park Krajobrazowy Puszcza Zielonka
26. Obszar Chronionego Krajobrazu Bory Niemodlińskie
27. Rezerwat przyrody Borowiec
28. Pawłowski Obszar Chronionego Krajobrazu
29. Dolina Dolnej Tanwi
30. Dolina Małej Panwi
31. Jezioro Żukówko
32. Dolina Wieprza i Studnicy
33. Wielki Bytyń
34. Bagno Całowanie
35. Rzeka Banówka
36. Rzeka Kosa
37. Stawy Kiszkowskie
38. Lasy Bierzwnickie
39. Okolica wsi Goszcz
40. Ostoja żółwia Baranowo
41. Jezioro Goczałkowickie
42. Jezioro Oświn
43. okolice wsi Podebłocie
44. Nadleśnictwo Krasiczyn

Żółwie błotne można także zobaczyć:

1. Ogród Zoologiczny w Warszawie
2. Ogród Zoologiczny we Wrocławiu
3. Stare Zoo w Poznaniu
4. Ogród Zoologiczny w Zamościu
5. Ogród Fauny Polskiej Zoo w Bydgoszczy
6. Miejski Ogród Zoologiczny w Łodzi
7. Ogród Zoologiczny w Krakowie
8. Nadleśnictwo Siewierz
9. Arboretum w Bolestraszycach