Czy po zwiedzeniu zabytków i muzeów Warszawy warto ruszyć poza stolicę w poszukiwaniu turystycznych atrakcji? Mazowsze uchodzi za region dość ubogi w interesujące obiekty kulturalne. Turystom zagranicznym będącym w Warszawie proponuje się zwykle tylko wycieczkę do Żelazowej Woli.
Malowniczy dworek w Żelazowej Woli, gdzie urodził się Fryderyk Chopin, jest oczywiście jednym z najbardziej odwiedzanych miejsc turystycznych, chyba nie tylko na Mazowszu. W sezonie wiosennym i letnim odbywają się tu niedzielne koncerty chopinowskie. Jednak nie jest to przecież, szczególnie dla turysty krajowego, jedyne godne uwagi miejsce na Mazowszu.
Dawne zamki i dzisiejsze rezydencje
Poza Warszawą dwa miasta mazowieckie Płock i Pułtusk – szczególnie wyróżniają się swoją przeszłością i zabytkami. Płock był faktyczną stolicą Polski za czasów Władysława Hermana i Bolesława Krzywoustego. W płockiej katedrze znajdują się ich grobowce. Tam też można obejrzeć replikę słynnych Drzwi Płockich, arcydzieła sztuki brązowniczej. W piastowskim zamku mieści się Muzeum Mazowieckie ze szczególnie cenną kolekcją sztuki secesyjnej: malarstwa, grafiki, ceramiki, mebli, tkanin, wyrobów metalowych. Pułtusk natomiast to dawna rezydencja biskupia z zamkiem, który od ćwierć wieku jest Domem Polonii, z kilkoma kościołami oraz bodaj najdłuższym rynkiem w Polsce. Kto chce zobaczyć, w jakich podmiejskich willach i pałacykach była polska elita między wojnami światowymi i jakie rezydencje stawiają sobie dzisiejsi najbogatsi mieszkańcy stolicy, powinien pojechać do podwarszawskiego Konstancina. Można tu obejrzeć nowo wybudowany dom wzorowany na Pałacu na Wodzie w Łazienkach. Konstancin jest także uzdrowiskiem. W sezonie letnim czynna jest tu niewielka tężnia.
Dziedzictwo Piastów
Piastowie, którzy rządzili na Mazowszu do roku 1526, wybudowali wiele zamków. Dwa spośród tych, które często jako relikty dotrwały do naszych czasów, prezentują się szczególnie okazale. Położony na wiślanej skarpie zamek w Czersku był książęcą rezydencją, zanim nie została ona przeniesiona do oddalonej o 40 kilometrów Warszawy. Dziś pozostały z niego mury i wieże. W podobnym stanie zachował się duży zamek w Ciechanowie. Z czasów piastowskich pochodzi kościół parafialny w Czerwińsku nad Wisłą, wzniesiony w XII wieku, z romańskimi i gotyckimi freskami. Szesnastowieczne dzwony należą do najstarszych w kraju. Cennym zabytkiem architektury jest obronny, obwiedziony murem wzniesionym w XVI w. gotycko-renesansowy kościół w Brochowie.
Niezwykłe biografie
Warto odwiedzić Muzeum Romantyzmu w neogotyckim zameczku w Opinogórze, wybudowanym dla Zygmunta Krasińskiego. Muzeum upamiętnia nie tylko poetę, ale także epokę napoleońską i szwoleżerów, którymi dowodził jego ojciec Wincenty Krasiński. Szczególny urok ma Muzeum Biograficzne im. Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów w Stawisku, mieszczące się w domu wielkiego poety. Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce prezentuje nie tylko postać urodzonego w tym mieście polskiego i amerykańskiego bohatera narodowego, ale także innych Polaków związanych z Ameryka. Niepokalanów – klasztor Franciszkanów jest ośrodkiem kultu św. Maksymiliana Marii Kolbego, który był założycielem tego miejsca.
Ważnymi ośrodkami tradycyjnej kultury i sztuki Ludowej są na Mazowszu wsie kurpiowskie z Kadzidłem na czele. Kurpie (nazwa własna Puszczacy) do dziś zachowali szereg odrębnych cech kulturowych i językowych. W Sierpcu mieści się Muzeum Wsi Mazowieckiej, a w ciechanowieckim Muzeum Rolnictwa-skansen budownictwa ludowego. Miłośników techniki zainteresuje Muzeum Kolei Wąskotorowej w Sochaczewie, które organizuje przejazdy pociągiem muzealnym na skraj Kampinoskiego Parku Narodowego, oraz prywatne Muzeum Motoryzacji w Otrębusach pod Warszawą. Niestety – najdłuższy w Europie drewniany most w Wyszogrodzie został już rozebrany, kiedy powstał nowy w nieco innym miejscu niż stara przeprawa zbudowana przez niemieckich saperów w 1916 r. Nie w pełni jeszcze wykorzystane są turystyczne walory twierdzy w Modlinie. Dla miłośników natury największą atrakcją Mazowsza jest Kampinoski Park Narodowy (największy w kraju) z zespołem wydm, którym czasami zdarzało się zawędrować na ulice Warszawy.