W tym artykule
Azerbejdżan leży nad morzem kaspijskim w regionie Kaukazu Południowego, a po ogłoszeniu niepodległości stał się pierwszym, demokratycznym państwem muzułmańskim, choć niedługo potem stał się jedną z Sowieckich Republik. Fascynujący kraj, z równie fascynującą historią.
Najnowsza historia Azerbejdżanu jest fascynująca. W 1918 roku, po ogłoszeniu niepodległości, kraj stał się pierwszym demokratycznym państwem muzułmańskim. Jednak już w 1920 roku, został włączony do Związku Radzieckiego, tworząc Azerbejdżańską Socjalistyczną Republikę Radziecką w 1936 roku.
Niepodległość została ponownie ogłoszona w 1991 roku, tuż przed upadkiem ZSRR. Wkrótce potem region Górski Karabach, zamieszkiwany głównie przez Ormian, ogłosił niezależność, co doprowadziło do konfliktu, który trwał do 1994 roku. Chociaż Górski Karabach jest międzynarodowo uznawany za część Azerbejdżanu, jego status pozostaje przedmiotem negocjacji pod egidą OBWE. Obecnie Azerbejdżan graniczy z Rosją, Gruzją, Armenią, Iranem i Turcją, przy czym ostatnia granica przechodzi przez eksklawę Nachiczewańską Republikę Autonomiczną.
Azerbejdżan jest republiką półprezydencką, a jego polityka zagraniczna jest aktywna i zróżnicowana. Kraj jest członkiem wielu organizacji międzynarodowych, w tym Organizacji Narodów Zjednoczonych, Rady Europy, OBWE, a także uczestniczy w programie Partnerstwa dla Pokoju NATO. Ponadto Azerbejdżan jest członkiem założycielem GUAM i Organizacji ds. Zakazu Broni Chemicznej oraz ma status obserwatora w Światowej Organizacji Handlu.
Konstytucja Azerbejdżanu nie ustanawia oficjalnej religii państwowej, a większość mieszkańców (89%) to muzułmanie szyici. Kraj cechuje się wysokim poziomem rozwoju społecznego i gospodarczego, a także niską stopą bezrobocia. Pomimo tych osiągnięć, rządząca Partia Nowego Azerbejdżanu jest krytykowana za autorytaryzm i naruszanie praw człowieka.
Turystyka w Azerbejdżanie
Turystyka pełni istotną rolę w gospodarce Azerbejdżanu, co widoczne jest zwłaszcza w kontekście historycznym i współczesnych wysiłków na rzecz jej rozwoju. W latach 80. XX wieku Azerbejdżan cieszył się popularnością jako cel turystyczny, jednak sytuacja polityczna, w tym rozpad Związku Radzieckiego oraz konflikty w Górskim Karabachu w latach 90., znacząco wpłynęły na obniżenie atrakcyjności turystycznej kraju i zahamowanie rozwoju tej branży.
Mimo trudnych początków, od początku XXI wieku sektor turystyczny Azerbejdżanu zaczął stopniowo odzyskiwać swoją pozycję. Zgodnie ze sprawozdaniem na temat konkurencyjności i turystyki z 2015 roku, opracowanym przez Światowe Forum Ekonomiczne, Azerbejdżan zajmował wówczas 84. miejsce na świecie pod względem atrakcyjności turystycznej. Od 2000 roku kraj ten odnotowuje wzrost liczby odwiedzających turystów oraz noclegów, co jest wynikiem zarówno ulepszenia infrastruktury, jak i dywersyfikacji oferty turystycznej. Obecnie Azerbejdżan jest znany nie tylko ze swoich zabytków historycznych, ale także jako miejsce turystyki religijnej, zdrowotnej oraz odnowy biologicznej, z ośrodkiem narciarskim Shahdag Mountain jako jedną z kluczowych atrakcji zimowych.
Rząd Azerbejdżanu stawia na rozwój turystyki jako kluczowego elementu strategii gospodarczej kraju. Ministerstwo Kultury i Turystyki Azerbejdżanu odgrywa kluczową rolę w regulowaniu i promowaniu tej branży. Celem jest przekształcenie Azerbejdżanu w elitarny kierunek turystyczny, co ma stać się jednym z głównych motorów rozwoju gospodarczego kraju.
Statystyki z 2015 roku pokazują, że Azerbejdżan odwiedziło wtedy 1,922 miliona turystów, co było wynikiem nieco niższym niż w roku poprzednim, ale mimo to sektor ten wygenerował znaczące przychody na poziomie 2,309 miliarda dolarów. Te liczby świadczą o potencjale i znaczeniu turystyki dla gospodarki Azerbejdżanu.
Baku – stolica Azerbejdżanu
Baku to stolica i największe miasto Azerbejdżanu, leżące nad Morzem Kaspijskim znane z unikalnego połączenia zabytkowej i nowoczesnej architektury. W samym centrum miasta znajduje się Stare Miasto Baku otoczone murami – najstarsza część miasta pochodząca z IX wieku. W Starym Mieście zachowało się wiele historycznych budowli, w tym Meczet Muhammada, Pałac Szirwanszahów z XV wieku i Baszta Dziewicza. Obszar ten charakteryzuje się wąskimi uliczkami, które ukazują tradycyjną azerbejdżańską architekturę.
Z drugiej strony, Baku słynie z nowoczesnych wieżowców i innowacyjnych projektów architektonicznych. Jednym z symboli miasta jest Flame Towers – trzy wieże w kształcie płomieni, które iluminują nocne niebo.
Baku jest także ważnym ośrodkiem kulturalnym i edukacyjnym, z licznymi muzeami, teatrami i instytucjami edukacyjnymi. Ponadto, miasto jest gospodarczym centrum regionu, z uwagi na zasoby ropy naftowej i gazu ziemnego w okolicznych obszarach.
Morze Kaspijskie dodaje specyficzny urok Baku, tworząc malowniczy krajobraz. Znajduje się tu również Baku Boulevard, nadbrzeżna promenada oferująca piękne widoki na morze, parki, kawiarnie i atrakcje dla mieszkańców i turystów.
Park Narodowy Shahdag
Park Narodowy Shahdag, położony w północnym Azerbejdżanie, stanowi wyjątkowe miejsce o znaczeniu ekologicznym i turystycznym. Jego powstanie zainicjowano 8 grudnia 2006 roku na obszarze 115 900 hektarów, obejmującym tereny administracyjne Guba Rayon, Gusar Rayon, Ismayilli Rayon, Gabala Rayon, Oguz Rayon i Shamakhi Rayon. W 2010 roku, decyzją prezydenta Azerbejdżanu, park został rozszerzony do 130 508,1 hektarów, co czyni go największym parkiem narodowym nie tylko w Azerbejdżanie, ale i na całym obszarze Kaukazu.
Park znajduje się w malowniczym regionie Wielkiego Kaukazu, niedaleko granicy z Rosją. Jego teren obejmuje Bazardüzü, najwyższą górę Azerbejdżanu. Shahdag przyciąga uwagę nie tylko ze względu na swoją imponującą przyrodę, ale również dzięki wsparciu międzynarodowemu. Bank Światowy przyznał na jego rozwój pożyczkę w wysokości 17 milionów dolarów i dotację w wysokości 8 milionów dolarów. Dodatkowo, rząd Japonii wspiera projekt dotacją w wysokości 8 milionów dolarów.
Celem utworzenia Parku Narodowego Shahdag jest nie tylko ochrona unikatowej fauny i flory, ale również rozwój infrastruktury turystycznej w regionie. Dzięki temu park ma szansę stać się ważnym miejscem dla turystów i miłośników przyrody, a także przyczynić się do rozwiązania problemów ekologicznych na Kaukazie.
Rezerwat historyczno-kulturalny Gobustan
Państwowy Rezerwat Historyczno-Kulturalny Gobustan, znany również jako Qobustan dövlət tarixi-bədii qoruğu w języku azerbejdżańskim, znajduje się na zachód od osady Gobustan, około 64 kilometrów na południowy zachód od centrum Baku, stolicy Azerbejdżanu. Założony w 1966 roku, rezerwat ten uzyskał status narodowego zabytku historycznego, mając na celu ochronę prehistorycznych rytów naskalnych, wulkanów błotnych oraz kamiennych instrumentów muzycznych znajdujących się w tym regionie.
W 2006 roku rezerwat otrzymał status narodowy, a rok później, w 2007, Krajobraz Kulturowy Sztuki Naskalnej Gobustan został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. W 2011 roku otwarto Muzeum Petroglifów, które pozwala odwiedzającym na głębsze zrozumienie znaczenia tych pradawnych dzieł sztuki.
Ryty naskalne i petroglify w Gobustan przedstawiają hipnotyzujące obrazy życia na Kaukazie w czasach prehistorycznych. Doskonale zachowane szkice ukazują sceny z życia starożytnych ludzi, takie jak podróże łodziami trzcinowymi, polowania na antylopy i dzikie byki, a także tańce kobiet. Norweski antropolog Thor Heyerdahl, znany z badań nad tym miejscem, wielokrotnie odwiedzał rezerwat w ramach swoich badań nad starożytnymi cywilizacjami.
Język starożytnej ludności Gobustan pozostaje przedmiotem dyskusji wśród naukowców, jednak petroglify dostarczają cennych informacji na temat życia mieszkańców tego regionu. Na przestrzeni tysięcy lat wyrzeźbiono ponad 4000 obrazów przedstawiających różne aspekty życia codziennego, w tym polowania i tańce. Petroglify, umieszczone głównie na dużych klifach, odzwierciedlają ewolucję technik artystycznych i przedstawiają postacie ludzkie i zwierzęce w różnych stylach i proporcjach. Pomimo braku wyraźnych cech twarzy, rzeźby te są uznawane za dowód wysokiego poziomu umiejętności artystycznych mieszkańców Gobustan. Sceny z życia plemiennego oraz obrazy z jaskini Siedmiu Piękności sugerują, że kobiety mogły aktywnie uczestniczyć w życiu społecznym i polowaniach.
Jezioro Goygol
Göygöl, znane również jako „Błękitne Jezioro”, jest urokliwym zatopionym jeziorem naturalnym znajdującym się w Azerbejdżanie. Położone jest u stóp Murovdaga, niedaleko miasta Ganja, w dystrykcie Goygol. Jezioro zajmuje powierzchnię 0,78 km², leży na wysokości 1553,3 m n.p.m., ma długość 2800 m z południa na północ oraz maksymalną szerokość 800 m.
Historia jeziora sięga 1139 roku, kiedy to potężne trzęsienie ziemi spowodowało zawalenie się części góry Kapaz, blokując bieg rzeki Kürəkçay. W efekcie przekierowania przepływu wody, powstało Göygöl – jezioro z krystalicznie czystą górską wodą. Nazwa jeziora odzwierciedla jego przejrzystość. W 2008 roku, na cześć jeziora, zmieniono nazwę pobliskiego miasta Khanlar na Göygöl. To miasto, pierwotnie założone jako Helenendorf przez niemieckich osadników w 1819 roku, miało znaczną mniejszość niemiecką aż do 1941 roku. W tamtym roku, na rozkaz Józefa Stalina, niemieccy mieszkańcy zostali przymusowo przesiedleni do Kazachstanu, Azji Środkowej i na Syberię.
Jezioro stało się częścią „Rezerwatu Stanowego Goy Gol” w 1925 roku, a później, w 2008 roku, zostało włączone do Parku Narodowego Göygöl. Obszar Wielkiego Göygöl obejmuje 19 jezior, z których 8 zalicza się do dużych, w tym Maralgol, Zelilgöl i Qaragöl. Jezioro Göygöl charakteryzuje się głębokością do 93 metrów, a dzięki czystości wody życie podwodne jest widoczne nawet na głębokości 8–10 metrów. Występuje tu bogata fauna, w tym unikalny pstrąg Göygöl, który ewoluował od pstrąga rzecznego.
Klimat w rejonie Göygöl charakteryzuje się suchymi zimami oraz łagodnymi lub ciepłymi latami, z opadami deszczu wynoszącymi od 600 do 900 mm. W pobliżu jeziora znajduje się korpus armii azerbejdżańskiej. Göygöl przyciąga turystów, szczególnie w sezonie wiosennym i letnim. W 2009 roku odnotowano ponad 4500 turystów, w tym wielu obywateli Niemiec. W okolicy jeziora znajdują się osady zamieszkiwane niegdyś przez etnicznych Niemców, zabytki kultury niemieckiej oraz stary niemiecki kościół luterański z 1854 roku.
Göygöl, dzięki swojemu niezwykłemu pięknu, stał się inspiracją dla twórców literatury, poezji i muzyki, świadcząc o jego znaczącym wpływie na kulturę popularną.
Pałac Sheki Khan
Pałac Sheki Khan (Şəki xanlarının sarayı) został zbudowany w 1797 roku przez Muhammada Husajna Khana Mushtaqa, pałac pełnił funkcję siedziby chanów, którzy sprawowali kontrolę nad Shaki jako namiestnicy dynastii perskiej Zand, a później Qajar, od około 1750 roku. Ta rola trwała do momentu, gdy te tereny zostały włączone do Imperium Rosyjskiego po wojnie rosyjsko-perskiej w latach 1804-1813, na mocy traktatu z Gulistanu w 1813 roku.
W 1998 roku, dzięki staraniom Gulnary Mehmandarowej, przewodniczącej Azerbejdżańskiego Komitetu ICOMOS – Międzynarodowej Rady ds. Zabytków i Miejsc, Pałac Sheki Khan został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Prace konserwatorskie i restauracyjne w pałacu były prowadzone w różnych okresach. Pierwsza znacząca renowacja miała miejsce w latach 1955-1965 pod kierunkiem Niyazi Rzaeva. W tym czasie dwaj utalentowani architekci, Kamal Mamedbekov i Nikolai Utsyn, opracowali rysunki pomiarowe i restauratorskie, które stały się podstawą prac. W sali ceremonialnej na drugim piętrze urządzono pracownię restauratorską, a przyległe pomieszczenia służyły jako kwatera dla architektów. Wykonanie prac restauratorskich na podstawie rysunków powierzono artyście F. Hajiyevowi i mistrzowi szabaki A. Rasulovowi.
Ostatnia kompletna renowacja odbyła się w latach 2002-2004, z wsparciem finansowym Banku Światowego. Nadzór nad projektem sprawował niemiecki zespół restauratorski z firmy „Denkmalpflege Mecklenburg GmbH” (obecnie „Neumühler Bauhütte GmbH”), składający się z Uwe Henschela, Dietricha Wellmera, Elisabeth Wellmer i Andreasa Lessmeistera.
Pak Narodowy Abszeron
Park Narodowy Absheron, znajdujący się w Azerbejdżanie, został założony 8 lutego 2005 roku i obejmuje 783 hektary w ekoregionie kaspijskich lasów mieszanych hyrkańskich. Jest to obszar położony w administracyjnym dystrykcie Azizbeyov, w mieście Baku, na terenie Państwowego Rezerwatu Przyrody Absheron.
Rezerwat ten został utworzony w lipcu 1969 roku, głównie w celu ochrony lokalnej fauny, w tym gazeli, fok kaspijskich oraz ptaków wodnych. Charakterystyczny dla tego obszaru jest klimat półsuchy, typowy dla stepów półpustynnych i suchych. Flora jest raczej uboga, a gatunki roślin zmieniają się w zależności od warunków wodnych i zasolenia gleby. Występują tu przede wszystkim nadmorskie rośliny piaskowe, łąki z trawami jigilgamish i paz, a także jednoroczne trawy solankowe. Wiosną rozwijają się tu efemerydy.
Wśród fauny Parku Narodowego Absheron można spotkać gatunki przystosowane do życia w suchym klimacie, takie jak gazela, szakal, lis, królik czy borsuk. W wodach Morza Kaspijskiego występują foki i różne gatunki ryb. Ptaki reprezentowane są przez mewę srebrzystą, łabędzia sapiącego, szarą i czerwonogłową czarną, białooką czarną kaczkę, dużego białego bąka, brodźca, łyskę, błotne belibagli, bożkę morską oraz inne ptaki wędrowne.
W przeszłości na Półwyspie Absheron występowały również większe drapieżniki. Wschodni zasięg lwa azjatyckiego na Zakaukaziu kończył się właśnie tutaj przed końcem X wieku. Tygrys kaspijski, który przemieszczał się z gór Talysh i Niziny Lankaran, również pojawił się na tym obszarze, zanim wyginął w XX wieku. Współcześnie odnotowano tu obecność lamparta kaukaskiego, rysia i hieny pasiastej.