Pamukkale – trawertynowe tarasy w Turcji

Pamukkale to wieś w południowym regionie Morza Egejskiego w Turcji, znana z gorących źródeł, starożytnego uzdrowiska Hierapolis i trawertynowych tarasów. Nazwa wioski oznacza „bawełniany zamek” z uwagi na biały kolor tworzących się tu osadów węglanu wapnia. Trawertynowe tarasy w Pamukkale zostały wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO i jest jedną z głównych atrakcji Turcji.

Pamukkale to wyjątkowe, stworzone przez nature miejsce w prowincji Denizli w południowo-zachodniej Turcji. Obszar słynie z występujących tu trawertynowych osadów powstałych na skutek osadzania się minerałów (głównie węglanu wapnia) niesionych przez silnie zmineralizowane wody termalne. Tarasy trawertynowe znajdują się w regionie Morza Egejskiego Wewnętrznego, w dolinie rzeki Menderes, gdzie przez większą część roku panuje umiarkowany klimat.

Śnieżnobiałe tarasy trwaertynowe w Pumakkle
Śnieżnobiałe tarasy trwaertynowe, fot. Antoine Taveneaux, wa

Na szczycie formacji trawertynu zbudowano starożytne greckie miasto Hierapolis, które widoczne jest ze wzgórz po przeciwnej stronie doliny, w oddalonym o 20 km mieście Denizli. Obszar ten przyciągał ludzi już od czasów starożytności z uwagi na występowanie w tym miejscu źródeł termalnych oraz niesamowitych krajobrazów jakie utworzyła natura. Turecka nazwa odnosi się do połyskującego, śnieżnobiałego wapienia, kształtowanego przez tysiąclecia przez źródła bogate w kalcyt. Woda bogata w minerały, powoli spływająca po zboczu góry, tworzy tarasy mineralne i zbiera się w basenach poniżej. Pamukkale wraz z Hierapolis zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w 1988 roku.

Gorące źródła Pamukkale

Tarasy Pamukkale są zbudowane z trawertynu. Jest to rodzaj skały osadowej tworzonej przez wodę mineralną pochodzącą z gorących źródeł. Na tym obszarze znajduje się 17 gorących źródeł o temperaturze wody wynoszącej od 35 °C do 100 °C. Woda wypływająca ze źródeł przepływa przez około 320 metrów, a następnie osadza węglan wapnia na odcinku o długości od 60 do 70 metrów, obejmującym obszar od 24 do 30 metrów. Kiedy woda nasycona węglanem wapnia wypływa na powierzchnię uwalnia dwutlenek węgla co powoduje osadzanie się węglanu wapnia. Uwolniony węglan wapnia początkowo osiada w postaci miękkiego osadu, a z czasem ostatecznie krystalizuje się tworząc trawertyn.

Zobacz także  Indie - kulturowe dziedzictwo Azji

Na zboczu góry powstają progi oraz półkoliste i eliptyczne baseny wody termalnej, oddzielone obłymi zaporami, po których spływa woda, a proces ten trwa od około 14 tysięcy lat. Władze tureckie objęły ten teren ochroną, tworząc park narodowy wpisany na listę światowego dziedzictwa przyrodniczego. Wybudowane w okolicy hotele spowodowały degradację środowiska, dlatego władze nakazały ich zamknięcie i rozbiórkę.

Silnie minieralizowane gorące źródła tworzą niesamowite formacje trawertynowe
Silnie minieralizowane gorące źródła tworzą niesamowite formacje trawertynowe, fot. LoggaWiggler, px

W 1997 roku zamknięto trasę turystyczną prowadzącą przez naturalne tarasy. Dla zwiedzających dostępna jest część południowa wzdłuż sztucznego kanału, którym spływa woda, napełniając sztuczne baseny. Wejście na trawertyny jest możliwe tylko po zdjęciu obuwia, aby chronić osady. Wysoka zawartość wapnia w spływającej wodzie pokrywa osadem o grubości 1 mm powierzchnię około 4,9 km² rocznie. Betonowe zapory tworzące sztuczne baseny są już całkowicie przykryte osadem. Pracownicy parku regulują przepływ wody, aby równomiernie zasilać naturalne i sztuczne baseny.

Pamukkale leży na linii uskoku tektonicznego, a w okolicy znajdują się także inne źródła wód termalnych. W Karahayit, 5 km na wschód od Pamukkale, biją źródła z wodami bogatymi w żelazo, sód i magnez. Tlenki tych metali barwią osady na czerwono, zielono i żółto. W Kavakbasi, 4 km od Pamukkale, są dwa błotniste źródła z dużą zawartością związków siarki.

Zabytkowe miasto Hierapolis

Znane są tylko nieliczne fakty historyczne dotyczące powstania miasta. Prawdopodobnie w pierwszej połowie VII wieku p.n.e. Frygowie zbudowali  tu pierwszą świątynię, która pierwotnie używana była przez mieszkańców Laodycei, a dopiero później stała się centrum Hierapolis. Miasto zostało założone jako uzdrowisko termalne na początku II wieku p.n.e. na terenie Imperium Seleucydów. Antioch Wielki wysłał do Lidii i Frygii 2000 rodzin żydowskich z Babilonu i Mezopotamii, do których później dołączyły kolejne rodziny z Judei. Zbór żydowski rozrósł się w Hierapolis i w 62 roku p.n.e. liczył około 50 000 osób. W ten sposób miasto stało się ośrodkiem leczniczym, gdzie lekarze wykorzystywali źródła termalne do leczenia pacjentów.

Zobacz także  Quba - na zboczu góry Shahdag
Starożytne, zabytkowe miasto Hierapolis
Starożytne, zabytkowe miasto Hierapolis, fot. A.Savin, wa

W II wieku p.n.e. miasto zaczęło bić własne monety z brązu, które nosiły nazwę Hieropolis. Nie jest jasne, czy nazwa ta nawiązywała do pierwotnej świątyni (ἱερόν, hieron), czy też do czci Hiery, żony Telefusa, syna Heraklesa i księżniczki myzyjskiej Auge. W 133 p.n.e., kiedy Attalos III zmarł, przekazał swoje królestwo Rzymowi i w ten sposób Hierapolis stało się częścią rzymskiej prowincji w Azji. W 17 n.e., za panowania cesarza Tyberiusza, miasto zniszczyło trzęsienie ziemi.

W IV wieku w Hierapolis chrześcijaństwo stało się religią dominującą i zaczęło wypierać inne wyznania.  W 531 r. cesarz bizantyjski Justynian podniósł biskupa Hierapolis do rangi metropolity, a łaźnie rzymskie przekształcono w bazylikę chrześcijańską. W okresie bizantyjskim miasto nadal się rozwijało i pozostało ważnym ośrodkiem chrześcijaństwa.

Muzeum Hierapolis

Muzeum prezentuje artefakty z Hierapolis oraz Laodycei, Kolosów, Tripolis, Attuda i innych miast w dolinie Lycos (Çürüksu). Znajduje się tam także sekcja poświęcona znaleziskom z Beycesultan Hüyük, która zawiera wyroby z epoki brązu. W muzeum można zobaczyć również artefakty z Caria, Pisidia i Lydia. Ekspozycja muzealna obejmuje trzy sale w budynkach Łaźni Hierapolis oraz tereny na świeżym powietrzu po wschodniej stronie, które były kiedyś biblioteką i salą gimnastyczną. Artefakty w otwartej przestrzeni to głównie marmurowe i kamienne rzeźby.

Pamukkale i Hierapolis zostały wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w 1988 roku. Są atrakcją turystyczną ze względu na swój status i naturalne piękno.