Suwalski Park Krajobrazowy powstały 12 stycznia 1976 r. był (wspólnie z Wigierskim, który potem został przekształcony w park narodowy) pierwszym tego typu parkiem w Polsce. Starania o jego założenie trwały prawie 20 lat. Utworzony został dla ochrony elementów najbardziej malowniczego fragmentu krajobrazu północnej Suwalszczyzny. Powierzchnia parku wynosi 6284 ha, a otaczającej go strefy ochronnej o szerokości 1-3 km – 8617 ha.
Położony jest na północ od Suwałk, pomiedzy wsiami: Szurpiły, Gulbieniszki, Smolnik, Hańcza, Malesowizna. Jest to typowo morenowo – jeziorny obszar Pojezierza Suwalskiego z dużym bogactwem form rzeźby terenu. Wyniosłe moreny czołowe, kopulaste kemy, ozy ciągnące się niekiedy na długości 3 km, niezliczone głazy i urocze jeziorka „oczka” tworzą niepowtarzalny, urokliwy obraz tej surowej krainy, zwanej czestokroa „Polską Syberią”. Faktycznie okres wegetacyjny trwa tu tylko 180 dni, podczas gdy w Polsce centralnej ok. 220 dni. Zima jest mroźna (średnia temperatura stycznia wynosi -5 C) i trwa dwukrotnie dłużej niż w zachodniej części kraju. Pokrywa śnieżna zalega tu przez około 100 dni w roku.
Park leży w dorzeczu Niemna, a jego najwiekszymi ciekami wodnymi są dopływy Niemna – Czarna Hańcza i Szeszupa. Pomimo, że ich źródła leżą w odległości ok. 500 m od siebie rzeki płyną w całkiem przeciwnych kierunkach i mają odmienny charakter. Czarna Hańcza płynie na południe wąską i głęboką koleiną i charakteryzuje się bystrym prądem i dużym spadkiem. Szeszupa natomiast spływa ku północy spokojnym nurtem, dnem rozległej, zatorfionej doliny.
Na bogactwo wód, poza rzekami i strumieniami składa się ponad 20 jezior o powierzchni powyżej 1 ha. Największe z nich to: Hańcza (304 ha) Szurpiły (80,9 ha) i Jaczno (34 ha). Jeziora mają różnorodny charakter – od głębokich, rynnowych (jez. Hancza – najgłębsze na Niżu Środkowoeuropejskim (108,5 m), przez morenowe o urozmaiconej linii brzegowej powstałe przez wytopienie bryłs lodu (Szurpiły, Jaczno, Kojle, Perty) po oczka (Purwin, Postawelek, Linówek) i bardzo płytkie, zarastające zbiorniki zmieniające sie w torfowiska (jez. Bocznie – 3 m głębokości).
Walory parku podnosi fakt wystepowania całych zespołów ciekawych obiektów przyrodniczych. Należą do nich m.in. jeziora surpilskie otaczające „Góre Zamkową” oraz stożek Góry Cisowej (256 m n.p.m) zwany „Suwalską Fudżijamą”. Bardzo urokliwa jest też grupa jezior smolnickich, do których należą: jez. Okrągłe, Kamenduł i Jaczno – to ostatnie o unikalnym, malachitowym odcieniu wody spowodowanym obecnością głazów.
Najwiekszą osobliwoocią przyrodniczą Suwalskiego Parku Krajobrazowego jest niewątpliwie jez. Hancza, będące rezerwatem krajobrazowym oraz dolina rzeki Czarnej Hanczy. Jez. Hańcza zajmuje czść rozległej rynny lodowcowej z typowym kotłem jeziornym w środku. Przy stosunkowo niewielkiej powierzchni (304 ha) jest niezwykle głębokie. (108,5 m. – a jak twierdza naukowcy – być może nawet 111m). Brzegi jeziora zaocielone są głazami narzutowymi różnej wielkości, tworzącymi niejednokrotnie kamieniste plaże, rzadko spotykane nad jeziorami nizinnymi.
Roślinność parku charatkteryzuje sie obecnością gatunków borealnych i reliktów polodowcowych z dominacją świerka.
Atrakcyjność Suwalskiego Parku Krajobrazowego podnoszą również liczne zabytki archeologiczne, świadczące o wczesnym osadnictwie na tych terenach. Wczesnośredniowieczne (VIII-XIII w.) grodzisko w Szurpiłach, zwane potocznie „Górą Zamkową” jest jednym z najznakomitszych obiektów archeologicznych Polski. Osady wczesnośredniowieczne zachowały sie na gruntach wsi: Targowisko, Smolniki, Kazimierówka, natomiast w okolicach Szurpił odkryto cmentarzysko kurhanowe z okresu wpływów rzymskich (II-V w.n.e.).