Jaskinia Niedźwiedzia w Kletnie

Jaskinia Niedźwiedzia jest nie tylko najdłuższą jaskinią Sudetów, ale również jedną z najpiękniejszych w Polsce. Odkryta przypadkowo w 1966 roku podczas eksploatacji marmuru w miejscowym kamieniołomie. Od 1983 roku jest dostępna dla zwiedzających. Jaskinia położona jest w malowniczym Masywie Śnieżnika w dolinie Kleśnicy, w pobliżu Kletna.

Jaskinię odkryto 14 października 1966 roku podczas eksploatacji wyrobiska „Kletno III” przez Bystrzyckie Zakłady Kamienia Budowlanego, które wydobywały w tej okolicy marmur metodą odkrywkową. Około godziny 13.00, po odstrzale, odsłonił się dwumetrowy otwór o soczewkowatym kształcie. Wiertacz strzałowy Roman Kińczyk z Lądka-Zdroju wraz z jednym z więźniów pracujących w ówczesnym kamieniołomie zajrzeli do otworu w którym natrafili na zalegające na jego dnie kości. O znalezisku powiadomiono kierownictwo zakładu, geologa z pobliskiego uzdrowiska oraz milicję.

Trzy dni później przeprowadzono pierwsze fachowe oględziny, a długość korytarzy i sal na dwóch poziomach oszacowano na ok. 200 metrów. Okazało się, że liczne kości w namuliskach to szczątki prehistorycznych ssaków. Minister Budownictwa i Materiałów Budowlanych zdecydował o przerwaniu eksploatacji kamieniołomu, a teren przekazano naukowcom. W 1967 roku Instytut Geograficzny Uniwersytetu Wrocławskiego opracował plan badań jaskini, którymi kierował ówczesny rektor Uniwersytetu Wrocławskiego, prof. dr Alfred Jahn. Latem 1967 roku przeprowadzono wykopaliska paleontologiczne. 4 grudnia grupa grotołazów z Akademickiego Klubu Turystycznego we Wrocławiu, pod kierownictwem dr. Mariana Puliny, przekopała korytarz prowadzący do dalszych części jaskini z bogatą szatą naciekową. Wówczas długość korytarzy, których wysokość sięga 15 metrów, wyniosła ok. 400 metrów.

W latach 1968–1969 prowadzono dalszą eksplorację, odkrywając m.in. „Stare piętro wrocławskie” oraz Korytarz Wodny. Po przekopaniu namuliska w Sali Lwa Jaskiniowego, długość korytarzy wzrosła do ok. 800 metrów, a różnica poziomów do ok. 50 metrów. W grudniu 2011 roku, w Korytarzu Kryształowym, członkowie Sekcji Grotołazów Wrocław i Sekcji Speleologicznej Niedźwiedzie z Kletna odkryli nowe partie jaskini (Gang Zdzicha). W kwietniu 2012 roku odkryto kolejne korytarze w partii Gangu Zdzicha z trudnymi do pokonania zaciskami.

W trakcie jednej z eksploracji w maju 2012 roku, po przejściu trudnego zacisku nazwanego Gilotyną, natrafiono na ogromną salę o długości około 115 metrów, szerokości 30 metrów i wysokości do 30 metrów, nazwaną Salą Mastodonta. Znajdują się w niej liczne formy naciekowe: stalaktyty, stalagmity, stalagnaty, żyrandole, kopuły, kaskady i draperie. We wrześniu 2012 roku odkryto dalsze partie położone na południe od Sali Mastodonta, o długości przekraczającej 1000 metrów. Jaskinia ma duży potencjał eksploracyjny, a speleolodzy praktycznie podczas każdego wejścia znajdują nowe korytarze. Badania geofizyczne sugerują, że możliwa jest kontynuacja ciągów Jaskini Niedźwiedziej pod kopułą Śnieżnika Kłodzkiego aż na stronę Republiki Czeskiej, do Doliny Morawy.

Charakterystyka jaskini Niedźwiedziej

Otwór wejściowy do jaskini niedźwiedziej znajduje się na wysokości 800 m n.p.m. Dotychczas zbadane korytarze jaskini rozłożone są horyzontalnie, rozwijają się na trzech poziomach i mają łączną długość około 4,5 km. Jaskinia Niedźwiedzia jest najdłuższą obecnie znaną jaskinią w Sudetach i posiada największą deniwelację spośród sudeckich jaskiń. Korytarze jaskini pokrywają różnorodne formy naciekowe, takie jak stalaktyty, stalagmity, stalagnaty, kaskady, kopuły, misy martwicowe i draperie naciekowe. Jaskinia jest uznawana jest za jedną z najpiękniejszych jaskiń w Polsce.

W jaskini stwierdzono obecność radonu (Rn) – promieniotwórczego gazu, który w niektórych miejscach osiąga stężenie do 4,16 kBq/m³.

Badania archeologiczne

W latach 1967–1970 w jaskini przeprowadzono badania archeologiczne, podczas których zbadano warstwę namuliska o grubości 10–15 cm. W wyniku prowadzonych prac wydobyto 20 000 szczątków kostnych zwierząt plejstoceńskich. Analiza wykazała obecność bytowania w tym miejscu niedźwiedzia jaskiniowego, lwa jaskiniowego, wilka szarego, hieny jaskiniowej, lisa, kuny oraz innych małych ssaków.

Przeprowadzone badania kości wykazały, że prawie 90% szczątków należało do niedźwiedzia jaskiniowego, głównie samic. Znaleziono 5 prawie kompletnych czaszek niedźwiedzi oraz 18 szkieletów, w tym jeden kompletny. Kolekcja szczątków niedźwiedzia jaskiniowego odkrytego w ramach badań jest najbogatszą w Polsce. Szczątki wykopane w Jaskini Niedźwiedziej są przechowywane w Zakładzie Paleozoologii Uniwersytetu Wrocławskiego, a część zbiorów znajduje się w Muzeum w Kłodzku oraz w budynku ekspozycyjnym przy jaskini i samej jaskini.

Rezerwat przyrody

Jaskinia Niedźwiedzia znajduje się na terenie rezerwatu przyrody Jaskinia Niedźwiedzia, który ma powierzchnię 89 ha i został utworzony w 1977 roku w celu ochrony jaskini, lasu oraz występujących na tych terenach zjawisk krasowych. Rezerwat pokrywa bór bukowo-świerkowy z domieszką jodły i modrzewi. W runie występują rośliny wapieniolubne, takie jak tojad smukły, ostróżka wyniosła, sesleria tatrzańska i driakiew lśniąca.

Zwiedzanie jaskini Niedźwiedziej

Środkowe partie jaskini, mające około 700 metrów, są dostępne dla turystów od 1983 roku. Trasa zwiedzania liczy około 360 m, a jej przejście zajmuje około 45 minut w czasie którego można zobaczyć około 500 m korytarz jaskini. Trasa turystyczna rozpoczyna się od śluzy wejściowej, która chroni mikroklimat jaskini przed wpływami zewnętrznymi i przebiega środkowym piętrem jaskini. Została dobrze przygotowana do zwiedzania, ciekawie oświetlona i prowadzi wygodnym chodnikiem. Jaskinia na całej długości trasy została zabezpieczona i oświetlona, co zapewnia bezpieczeństwo turystom.

Wielka Szczelina

Po minięciu śluzy wejściowej grupa udaje się nad Wielką Szczelinę – nad głowami widać strop wodny, wyżłobiony przez przepływającą niegdyś pod wysokim ciśnieniem wodę. Około 12 metrów w dół widoczne jest wejście do dolnego piętra jaskini. Można stąd także zobaczyć wejście do Starych Partii Wrocławskich, odkrytych na początku eksploracji jaskini przez naukowców z Wrocławia. Partie te biegną pod pawilonem wejściowym. W Wielkiej Szczelinie znajduje się również ciasne wejście zwane „szufladą” prowadzące do Nowych Dolnych Partii jaskini, odkrytych w styczniu 1972 roku przez miejscowych grotołazów.

Salka przy Progu Ryżowym

Próg Ryżowy o wysokości około 2 metrów, kiedyś blokował wejście do dalszych części jaskini, ale został usunięty, aby umożliwić zwiedzanie. Nad Salką znajduje się Salka Nietoperzy, gdzie mieszka około 200 nietoperzy z sześciu gatunków. Nietoperze te zamieszkują głównie Dolne Piętra jaskini, ale często spotyka się je na trasie turystycznej. Salka przy Progu Ryżowym jest najwyżej położonym miejscem w środkowej części jaskini.

Sala Lwa Jaskiniowego

Schodami docieramy do najniżej położonego miejsca – Sali Lwa Jaskiniowego. Znaleziono tu prawie kompletną czaszkę lwa jaskiniowego, który był formą pośrednią między lwem a tygrysem. Nie miał grzywy, ale jego ciało pokrywała gęsta, długa sierść. Był większy i masywniejszy od dzisiejszego lwa afrykańskiego. Możemy tu zobaczyć stanowisko paleontologiczne i nieoczyszczone jeszcze kości zwierząt plejstoceńskich. Do 3 grudnia 1967 r. jaskinia była znana tylko do tego miejsca. Znajdujemy się pod stropem większej sali, wypełnionej osadami jaskiniowymi, na których zbudowano trasę turystyczną.

Sala ze szkieletem niedźwiedzia jaskiniowego

Kolejną atrakcją jest Sala ze szkieletem niedźwiedzia jaskiniowego. Znajduje się tu również przekrój namuliska, czyli materiału gruzowo-ilastego z dużą ilością kości zwierząt plejstoceńskich. Namuliska te są czasem nazywane Cmentarzyskami Zwierząt Plejstoceńskich. Możemy z bliska przyjrzeć się szkieletowi niedźwiedzia jaskiniowego, który był największym niedźwiedziem na Ziemi, przewyższającym wielkością dzisiejsze niedźwiedzie grizzly. Dorosłe osobniki osiągały wagę do 900 kg. Był to wyspecjalizowany drapieżnik, ale około 90% jego diety stanowiły rośliny. Niedźwiedzie jaskiniowe zamieszkiwały strefy przy wejściach do jaskiń, gdzie było w miarę jasno i sucho. Podobnie jak dzisiejsze niedźwiedzie, zapadały w sen zimowy, często w jaskiniach, gdzie również rodziły się młode. Niedźwiedzie jaskiniowe wyginęły około 28 tysięcy lat temu, jako pierwsze wielkie drapieżniki epoki lodowcowej.

Korytarz Mis Martwicowych

W tym miejscu możemy poczuć się jak pierwsi odkrywcy. Wąski oświetlony korytarz wykopany w namulisku pod stropem to Korytarz Odkrywców. To tędy poruszali się pierwsi badacze, docierając do najpiękniejszych części środkowego piętra jaskini, w tym Sali Pałacowej. Labiryntem dotrzemy do Biwaku, gdzie pierwsi odkrywcy mieli swoją bazę. Po prawej stronie znajduje się Korytarz Człowieka Pierwotnego, który będzie lepiej widoczny w dalszej części zwiedzania. Po lewej stronie widzimy Korytarz Mis Martwicowych. Jaskinia Niedźwiedzia to jedna z nielicznych, gdzie misy zachowały się w tak dobrym stanie. Na ich dnie tworzą się różne formy kalcytowe, przypominające kwiaty, kalafiory czy perły.

Korytarz Stalaktytowy

Przechodzimy dalej wykutym w marmurze korytarzem. Możemy tu dokładnie przyjrzeć się skale, z której powstała jaskinia. Są to marmury Serii Strońskiej, znane jako Biała Marianna, nazwana tak od Marianny Orańskiej, dawnej właścicielki tych terenów. Okolice Stronia Śląskiego były kiedyś znanym zagłębiem tego surowca. Jest to również jedyne miejsce w jaskini w którym można dotykać ścian jaskini. Wchodzimy do Korytarza Stalaktytowego. Przed nami zupełnie inne oblicze Jaskini Niedźwiedziej, bogate w nacieki kalcytowe. Znajdują się tu wspaniałe stalaktyty, na których końcach widoczne są krople wody, świadczące o tym, że jaskinia wciąż żyje. Spływająca woda osadza kalcyt, tworząc fantazyjne kształty. Oprócz klasycznych stalagmitów, stalaktytów i polew kalcytowych, możemy zobaczyć nacieki przypominające Mikołaja z workiem prezentów, Sowę, Pieczoną gęś, Słonia i inne formy , które podpowiada wyobraźnia.

Sala Pałacowa

Kolejnym przystankiem jest Sala Pałacowa, nazwana od pięknych form naciekowych, które przypominały pierwszym odkrywcom przepych pałacu. Przejdziemy na platformę widokową w Zaułku Kaskad, skąd można zobaczyć fragmenty górnego piętra jaskini i 8-metrową kaskadę przypominającą zamarznięty wodospad. W dolnym piętrze jaskini w Kominie Maurycego znajduje się jeszcze większa taka formacja, sięgająca wysokością 10-piętrowego budynku. Wracamy do Sali Pałacowej, gdzie widzimy oryginalny stalagmit zwany Lichtarzem, przypominający świecznik z kapiącym woskiem. W Czerwonym jeziorku odbijają się zabarwione tlenkiem żelaza ściany jaskini.

Na górze widzimy Wielką Draperię przypominającą upięte zasłony, a dzieciom kojarzącą się z wielkimi chipsami. Wokół widać wiele ciekawych form, jak stalaktyt nazwany Językiem Teściowej czy stalagmit Pierś Afrodyty. W misach martwicowych „zakwitają” kalcytowe kwiaty. Niektóre nacieki przypominają dalekowschodnie pagody, inne pola ryżowe widziane z lotu ptaka. W Zaułku Pagodowym ściany zdobią kalcytowe „budowle” w kształcie pagód i polewa czekoladowa z kalcytu. W Sali Pałacowej turyści mogą podziwiać spektakl światła i dźwięku.

Zaułek Heliktytowy

Na końcu Sali Pałacowej znajduje się Zaułek Heliktytowy, gdzie możemy podziwiać powykręcane nacieki, czyli heliktyty. Dalej widać różnokolorowe polewy, które zawdzięczają swoje barwy domieszkom metali, takich jak żelazo i mangan. W jednej z polew znajduje się zatopiony nietoperz.

Korytarz Wodny

Przy wejściu do Korytarza Wodnego widać nacieki wełniste i wapienne mleczko. Korytarz ten był kiedyś częściowo zalany wodą, teraz osuszony prowadzi do dalszej części jaskini. Po przejściu sztucznie wykutego odcinka docieramy do szczeliny, w której znajduje się szkielet niedźwiedzia jaskiniowego, choć nie jest jasne skąd wzięły się kości w tym miejscu. Ciało mogło zostać przeniesione przez wodę i wciśnięte w szczelinę, którą odkryto przypadkowo podczas przekuwania drugiego korytarza w kierunku wyjścia.

Korytarz Człowieka Pierwotnego

W dalszej części znajduje się Korytarz Człowieka Pierwotnego, gdzie nie znaleziono śladów obecności człowieka. Odkrywcy, po wejściu do tego obszernego i suchego korytarza, zauważyli na jego dnie kamienne kręgi. Początkowo myśleli, że są to ślady ognisk dawnego człowieka, ale szybko okazało się, że to strukturalne formacje glebowe, typowe dla klimatu subarktycznego.

Wyjście zamyka śluza termiczna, chroniąca unikalny mikroklimat jaskini, podobnie jak śluza wejściowa.

Informacje praktyczne

Jaskinia Niedźwiedzia w Kletnie jest Rezerwatem Przyrody, a w związku z tym wprowadzone są dzienne oraz roczne limity zwiedzających. Gwarancję wstępu do jaskini daje jedynie wcześniejsza rezerwacja biletów lub zakup biletów online. Przed przyjazdem należy zapoznać się z regulaminem obowiązującym w jaskini.

W jaskini panuje stała temperatura około 6° C i wilgotność powietrza dochodząca do 100%, dlatego zwiedzając jaskinię należy się ciepło ubrać. Wejście do jaskini odbywa się z przewodnikiem w grupach po 15 osób.

W jaskini jest wiele schodów, co może utrudniać poruszanie się osobom z niepełnosprawnością. Przeciwwskazania do zwiedzania jaskini to klaustrofobia, strach przed ciemnością i nietoperzami, choroby serca, nadciśnienie, epilepsja oraz wrażliwość na bodźce dźwiękowe i świetlne podczas pokazu. Przed wejściem do jaskini wszystkie bagaże należy zostawić w bezpłatnym depozycie. Można zabrać jedynie małą torebkę lub nerkę.

Zwiedzanie z dziećmi

Dzieci do lat 3 nie są wliczane do ilości osób w grupie i mają wstęp wolny.  Do jaskini nie można wprowadzać wózków i nosideł na plecach, dozwolone są tylko miękkie nosidełka noszone z przodu. Wózki można bezpiecznie zostawić w depozycie bagaży. Należy rozważyć wejście do jaskini z małymi dziećmi, ponieważ nie wszystkie dobrze znoszą to środowisko. Ponadto podczas pokazu „światła i dźwięku” dzieci są narażone na silne bodźce świetlne i dźwiękowe.

Osoby z niepełnosprawnością

Dla osób niepełnosprawnych na wózkach inwalidzkich przygotowano trasę bez stromych schodów. Jesteśmy pierwszą jaskinią w Polsce dostępną dla osób niepełnosprawnych.

Wprowadzanie zwierząt

Obowiązuje zakaz wprowadzania psów i innych zwierząt do jaskini, niezależnie od ich wielkości i rasy. Na miejscu nie ma możliwości bezpiecznego pozostawienia zwierząt, dlatego należy to uwzględnić planując wizytę w jaskini.

Cennik biletów

Rodzaj biletu	Cena
Bilet normalny	60 zł
Bilet ulgowy	45 zł
Trasa ekstremalna	350 zł
Fotografowanie i filmowanie (opłata dodatkowa)	15 zł

• Bilet ulgowy przysługuje: dzieciom, młodzieży szkolnej, studentom do 26. roku życia, seniorom powyżej 65. roku życia, osobom niepełnosprawnym oraz ich opiekunom.
• Trasa ekstremalna obejmuje bardziej wymagającą trasę zwiedzania, przeznaczoną dla osób poszukujących dodatkowych wrażeń.
• Opłata za fotografowanie i filmowanie jest dodatkową opłatą za możliwość robienia zdjęć i nagrywania filmów w jaskini.
• Godziny otwarcia obiektu: Jaskinia Niedźwiedzia jest otwarta od 9:00 do 17:00.
• Godziny otwarcia kas biletowych: Kasy biletowe są czynne od 8:30 do 16:30.