Łazienki Królewskie w Warszawie

Łazienki Królewskie to wyjątkowy kompleks pałacowo-ogrodowy założony przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego w XVIII w Warszawie. Nazwa kompleksu wywodzi się od barokowego pawilonu Łaźni, który powstał w latach osiemdziesiątych XVII wieku, a jego pierwszym budowniczym był Stanisław Herakliusz Lubomirski.

W okresie średniowiecza, obszar obecnych Łazienek Warszawskich pełnił rolę zwierzyńca służącego jako teren łowiecki dla książąt mazowieckich. Jednak w latach 80. XVII wieku, marszałek wielki koronny Stanisław Herakliusz Lubomirski postanowił zmienić ten obszar, wznosząc dwa reprezentacyjne pawilony: Ermitaż i pawilon Łaźni, zaprojektowane przez Tylmana z Gameren. W roku 1764, tereny Łazienek zostały nabyte od Elżbiety Lubomirskiej i jej syna Kacpra przez Stanisława Augusta Poniatowskiego. Przygotowując się do objęcia tronu, król szukał miejsca poza centrum miasta na swoją prywatną rezydencję. Teren byłego zwierzyńca został poddany przebudowie na letnią rezydencję królewską – krajobrazowy park angielski.

Pierwszym budynkiem wzniesionym w ramach kompleksu był Biały Dom, a w 1784 roku na miejscu niewielkiej sadzawki utworzonej za czasów Lubomirskiego, wykopano dwa duże stawy na północ i południe od przebudowanego pałacu Na Wyspie. Staw południowy zdobiła romantyczna kępka, na której wzniesiono Amfiteatr – drugą scenę teatralną w Łazienkach. Wszystkie budynki utrzymane zostały w duchu klasycyzmu.

Park Łazienki Królewskie rozciągał się na różnych poziomach tarasowych i stokach skarpy warszawskiej, co nadawało mu zarówno malowniczy charakter, jak i zróżnicowane warunki dla roślin i zwierząt. Na terenie parku wzniesiono liczne budynki ogrodowe, zaprojektowane przez nadwornych architektów Stanisława Augusta Poniatowskiego. Pomiędzy Białym Domem a pałacem Na Wyspie wytyczono szeroką aleję znaną jako Promenada, na której skrzyżowaniu z Drogą Wilanowską stanęła Altana Chińska. Dodatkowo, obszar parku powiększono, przesiedlając miejscową ludność do Nowej Wsi. Stanisław August Poniatowski, choć oficjalnie rezydował w Zamku Królewskim w Warszawie, spędzał czas w Łazienkach od końca maja do września.

Ermitaż (Eremitorium)

Ermitaż, zbudowany został w 1683 roku i przebudowany w 1777 przez Dominika Merliniego. Ermitraż to pawilon w stylu barokowym z charakterystycznym dachem w formie kopuły oraz eleganckimi detalami architektonicznymi. Jest jednym z najstarszych obiektów w Łazienkach. Pierwotnie miał pełnić funkcję wypoczynkową i stanowić miejsce relaksu i wyciszenia.

Wokół Ermitażu, powstał ogród zaprojektowany w stylu angielsko-chińskim, który zyskał nazwę „Dzika Promenada”. Ogród tworzył labirynt ścieżek w otoczeniu głównej alejki prowadzącej do Łaźni. Układ ogrodu ten został szczegółowo udokumentowany na planie Łazienek sporządzonym w latach 1786–1791. W 1819 roku, w związku z przekształceniem Łazienek w koszary kirasjerów, ogród na tyłach Ermitażu zmienił swój charakter.

Budynek Łaźni (Hippokrene)

Budynek Łaźni, zbudowany w latach 1680–1690 dla Stanisława Herakliusza Lubomirskiego, obecnie stanowi część pałacu Na Wyspie. Nazwa „Hippokrene” nawiązuje do źródła wodnego na górze Helikon w mitologii greckiej, które uważane jest za źródło inspiracji muzy. W latach 1772-1793 na zlecenie Stanisława Augusta Poniatowskiego barokowy pawilon łaźni przeszedł znaczącą rozbudowę według projektu Tylmana van Gameren. Pałac Łazienkowski stał się letnią rezydencją króla już w 1775 roku. W pałacu powstała sala jadalna, która stała się miejscem cotygodniowych obiadów królewskich. Wszelkie większe uroczystości odbywały się w pięknej sali balowej. Na wyższym piętrze pałacu znajdowały się apartamenty królewskie, a także pokoje jego kamerdynera, Franciszka Ryxa. Monarcha miał tam swoje gabinety, bibliotekę, garderobę i sypialnię. Ponadto, na piętrze znalazło miejsce dla bibliotekarza oraz osobistego strażnika króla.

Biały Dom (Biały domek)

Biały Dom, zbudowany w latach 1774–1776, to klasycystyczny pawilon autorstwa Dominika Merliniego. Budynek charakteryzuje się białą elewacją oraz kolumnadą, co nadaje mu wyjątkowy wygląd. W przeszłości służył jako miejsce spotkań króla Stanisława Augusta z intelektualistami i artystami.

Biały Dom to drewniana budowla o kształcie kwadratu, pokryta tynkową powłoką. Centralnym punktem budynku jest klatka schodowa, wokół której rozmieszczone są sala jadalna, bawialnia, sypialnia, gabinet ośmiokątny, garderoby i pomieszczenia sanitarne. Ściany fundamentowe Białego Domu są niezwykle grube, sięgając miejscami aż 2,5 metra grubości co miało na celu ochronę budynku przed osiadaniem na bagnistym terenie. Podobnie, wokół murów biegnie istniejący do dzisiaj podziemny kanał, służący do odprowadzania wody.

Przed południową fasadą Białego Domu znajduje się zegar słoneczny z 1776 roku, wsparty na figurze Fauna. W 1778 roku, według projektu Jana Chrystiana Kamsetzera, utworzono Promenadę Królewską, która jest szeroką aleją łączącą Biały Domek z pałacem Na Wyspie.

Pałac Myślewicki

Pałac w stylu wczesnoklasycystycznym wybudowany w latach 1775–1779, którego nazwa nawiązuje do nieistniejącej już wsi Myślewice, leżącej w sąsiedztwie Pałacu. Pierwotnie pałac stanowił rezydencję dla dworzan królewskich jednakże w późniejszym czasie, znalazł się w posiadaniu księcia Józefa Poniatowskiego – jego inicjały umieszczone zostały w kartuszu nad wejściem. W okresie międzywojennym był miejscem zamieszkania komendanta Warszawy, Bolesława Wieniawy-Długoszowskiego oraz wicepremiera Eugeniusza Kwiatkowskiego.

Pałac Myślewicki przetrwał II wojnę światową, a po jej zakończeniu, służył jako magazyn mebli i detali architektonicznych, zarządzany przez Wydział Architektury Zabytkowej Biura Odbudowy Stolicy. Niemniej jednak, pałac nadal pozostał ważnym obiektem rządowym, gdzie znajdowały się apartamenty gościnne Urzędu Rady Ministrów. Wielu znakomitych gości miało przyjemność zatrzymać się w tym historycznym miejscu, w tym przywódcy Jugosławii, Josip Broz Tito, premier Indii, Indira Gandhi, a także wiceprezydent Stanów Zjednoczonych, Richard Nixon. W 1980 roku obiekt został przejęty przez Muzeum Łazienki Królewskie.

Wodozbiór

Wodozbiór to niewielki budynek z 1777 roku, również autorstwa Dominika Merliniego. Służył jako zbiornik na wodę dla fontann w Łazienkach. To skromna, lecz ważna część infrastruktury parku, pomagająca utrzymać wodę w bieżących fontannach.

Wodozbiór pełnił niegdyś funkcję zbiornika wody, ponadto w jego wnętrzu znajdowały się także pomieszczenia mieszkalne, które otwierały się na niewielki dziedziniec. Zadaniem tego miejsca było gromadzenie wody, która spływała z okolicznych źródeł, a następnie, za pośrednictwem drewnianych rur, woda była kierowana do fontanny oraz łaźni. Budynek o okrągłej formie, przypominającej walec, został wzniesiony w roku 1777. Na dziedzińcu umieszczona była studnia, z której woda była rozprowadzana do kanału, który prowadził ją do północnego stawu.

Nowa Kordegarda

Początkowo pawilon pełnił funkcję miejsca do rozgrywania popularnej we Francji gry o nazwie Trou-Madame, która w tamtych czasach cieszyła się dużą popularnością. Zasada tej gry polegała na wrzucaniu kulek z kości słoniowej do numerowanych bramek, co dostarczało rozrywki dla uczestników. W roku 1782 obiekt ten przekształcono w  Teatr Mały (Teatr Komedialny). W trakcie tych zmian dodano drewniane przybudówki, które miały służyć aktorom, orkiestrze i widzom. Największą część przestrzeni wnętrza zajmowała widownia. Teatr ten wyróżniał się dwiema stałymi dekoracjami: po jednej stronie umieszczono gabinet, a po drugiej las. W roku 1788 został rozbudowany, jednakże po wybudowaniu Teatru w Pomarańczarni, Teatr Mały stracił na znaczeniu

W roku 1830 Jakub Kubicki przeprowadził gruntowną przebudowę obiektu, nadając mu charakterystyczne cechy stylu klasycystycznego. W ramach tych zmian wprowadził kolumny o częściowo żłobionych trzonach oraz umieścił kartusze z panopliami nad oknami. W tej odnowionej formie obiekt przetrwał do naszych czasów.

Stara Kordegarda

Stara Kordegarda, zbudowana w latach 1791–1792, to dzieło Jana Chrystiana Kamsetzera. Budynek ten pełnił funkcję magazynu broni kawalerii i mundurów. Jego fasada jest typowa dla architektury klasycystycznej.

Stara Kordegarda powstała w latach 1791-1792 i miała pierwotnie pełnić rolę siedziby dla wartowników, którzy strzegli drogi prowadzącej do pałacu Na Wyspie. Projekt architektoniczny Kordegardy wykonał Jan Christian Kamsetzer nadając jej charakter reprezentacyjny. Budynek znajduje się na wschodnim brzegu południowego stawu.

Architektura Kordegardy wyróżnia się elegancką toskańską kolumnadą, składającą się z czterech solidnych kolumn, które są otoczone segmentami pełnego muru, a między nimi znajdują się arkadowe otwory. Koroną tej kompozycji jest balustradowo-cokołowa kamienna attyka. Początkowo fasadę zdobiły panoplie, a elewacje boczne budynku wykończono boniowaniem. W XVII wieku przed budynkiem istniał brukowany plac, na którym znajdowało się trzydzieści dwa „kołki” na broń, co odzwierciedlało jego historyczne znaczenie. Budowa Kordegardy była zaplanowana tak, aby estetycznie komponować się z północną fasadą Pałacu na Wyspie, tworząc harmonijny krajobraz. Niestety, w wyniku zniszczeń w czasie II wojny światowej, budynek uległ poważnym uszkodzeniom. Dlatego w 1958 roku przeprowadzono gruntowną renowację, podczas której usunięto stropy łączące dwie kondygnacje, odnowiono front i elewacje boczne oraz zamurowano tylne wejścia.

Pałac Na Wyspie (Pałac Łazienkowski)

Pałac Na Wyspie to jedno z najbardziej rozpoznawalnych miejsc w Łazienkach Królewskich. Po raz pierwszy zbudowany przez Tylmana z Gameren, został później rozbudowany przez Dominika Merliniego i Jana Chrystiana Kamsetzera. Ten piękny budynek służył jako miejsce rezydencji króla Stanisława Augusta i jest symbolem Łazienek Królewskich.

Pałac Na Wyspie, znany również jako pałac Na Wodzie lub pałac Łazienkowski, stanowi klasycystyczny klejnot w sercu Łazienek Królewskich . Pierwotnie w miejscu obecnego pałacu, istniał barokowy pawilon Łaźni, (Hippokrene) który w latach 1772-1793 przebudowano na polecenie króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Pałacowy wzniesiono na malowniczej, sztucznie utworzonej wyspie, otoczonej przez staw, do którego prowadzą dwa mosty zdobione kolumnami. Obok pałacu wzniesiono Amfiteatr, a przed rewolucją architektoniczną w roku 1767, teren ten okalał ogród zaprojektowany w stylu francuskim.

Pałac Łazienkowski stał się letnią rezydencją króla Stanisława Augusta Poniatowskiego w 1775 roku. Pierwotną sypialnię przekształcono w sale jadalną, która stała się miejscem cotygodniowych obiadów organizowanych przez władcę od 1784 roku.  Na piętrze pałacu znajdowały się apartamenty króla, pomieszczenia jego osobistego kamerdynera, Franciszka Ryxa, a także gabinet, biblioteka i garderoba. Ponadto, na piętrze wygospodarowano przestrzeń dla bibliotekarza oraz strażnika monarchy. W pałacu znajdowała się również sala balowa.

Amfiteatr

Amfiteatr ten składa się z widowni i sceny, które rozdziela wodny kanał, nadając mu niepowtarzalny urok. Widzowie, zasiadający na półkolistej widowni, opierają się na arkadach, które nawiązują do klasycznych wzorców. Nad nimi wznosi się rząd kamiennych rzeźb, przedstawiających szesnastu wybitnych dramaturgów, od starożytnych mistrzów jak Ajschylos, Eurypides i Sofokles, po bardziej współczesnych twórców, takich jak Szekspir czy Racine. Wyjątkowo, w tym zestawieniu znajdują się także dwaj polscy dramaturdzy: Niemcewicz i Trembecki, którzy mieli zaszczyt ujrzeć swoje wizerunki w kamieniu jeszcze za życia.

Scena, usytuowana na sztucznej wyspie, otoczona jest misternie wykutymi rzeźbionymi ruinami, nawiązującymi do stylu architektonicznego Forum Romanum. To znakomite przykład sentymentalnego stylu końca XVIII wieku, który nadaje amfiteatrowi niepowtarzalny charakter. Po lewej stronie sceny ukryty jest parterowy pawilonik, który służył jako garderoby aktorów. Między sceną a kanałem znajduje się przestrzeń przeznaczona dla orkiestry, a także fosa, która była wykorzystywana podczas spektakli.

Koszary Kantonistów (Koszary Inwalidów)

Termin „kantonista” odnosi się do kandydata służby wojskowej, wybieranego spośród rekrutów z określonego obszaru (kantonu). Koszary Kantonistów, znane również jako Koszary Inwalidów, to charakterystyczny budynek usytuowany w obrębie Łazienek Królewskich w formie wydłużonego prostokąta. Budowla wzniesiona została w okresie między 1826 a 1828 rokiem. Od 1 lipca 1983 roku budynek pełni funkcję Muzeum Łowiectwa i Jeździectwa, oferując odwiedzającym liczne eksponaty związane z jeździectwem i łowiectwem.

Stara Pomarańczarnia

Stara Pomarańczarnia, znana również jako Stara Oranżeria (pierwotnie Wielka Oranżeria) powstała w latach 1786–1788 w celu przechowywania drzew pomarańczowych, które latem zdobiły alejki parkowe w Łazienkach. Budynek ten ma formę prostokątnej podkowy, co nadaje mu elegancki i harmonijny wygląd, typowy dla klasycyzmu z bogato zdobionymi wnętrzami. We wschodnim skrzydle Starej Pomarańczarni mieścił się Teatr Stanisławowski, nazywany również Teatrem Królewskim. To miejsce pełniło ważną rolę kulturalną i artystyczną.

Nowa Pomarańczarnia (Nowa Oranżeria)

Nowa Pomarańczarnia, znana również jako Nowa Oranżeria, położona jest w południowej części ogrodu, przy alei zwaną Drogą Wilanowską lub Chińską. Budynek powstał w okresie 1860-1861 według projektu Adama Adolfa Loewe i Józefa Orłowskiego, stając się drugim tego typu obiektem na terenie Łazienek Królewskich. Najważniejszą część budynku stanowi wydłużona sala, której południowa strona jest w całości przeszklona, co zapewnia dobre nasłonecznienie wnętrza budynku. Wyjątkową cechą konstrukcji jest dach, który w środkowej części przyjmuje formę poprzecznej kolby, otoczonej półrozetami z żeliwnymi szprosami, tworząc niezwykły efekt wizualny.

Dwie główne elewacje budynku zostały zaprojektowane w dwóch odmiennych stylach. Na południowej elewacji, okna są rozdzielone przez eleganckie, smukłe kolumny z żeliwa, które nadają budynkowi wyjątkowego charakteru. W centralnej części elewacji znajdują się okna ozdobione rzeźbami przedstawiającymi postacie Vertumnusa i Pomony, symbolizujące kolejno jesień i zimę, autorstwa Leona Molatyńskiego. Frontowa ściana zakończona jest attykami zdobionymi płaskimi wazami. Od strony północnej do budynku przylega parterowy segment, w którym umieszczono kilka otworów okiennych. Niższe człony elewacji ozdobione zostały okrągłymi płycinami, na których umieszczono kamienne popiersia symbolizujące wiosnę i lato.

Początkowo główna sala Nowej Pomarańczarni miała służyć jako miejsce do przechowywania egzotycznych drzew w okresie zimowym. Obecnie budynek pełni funkcję ogrodu z tropikalną roślinnością. Część pomieszczeń od strony północnej została przekształcona e restaurację o nazwie „Belvedere”, której wnętrze nawiązuje do historycznej architektury i atmosfery.

Dom Narutowicza

Dom Narutowicza to budynek o dużej wartości historycznej, bowiem w okresie od 1920 do 1922 roku zamieszkiwał w nim pierwszy Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Gabriel Narutowicz. Ten charakterystyczny budynek stoi pomiędzy Koszarami Kantonistów, Stajnią Kubickiego a Klubem Cavallo. Jest to jednopiętrowy budynek z charakterystyczną fasadą ozdobioną okrągłymi płycinami.  Obecnie budynek pełni funkcję przedszkola.

Klub Cavallo

Klub Cavallo to nowoczesna stajnia położona we wschodniej części parku Łazienkowskiego, która obecnie pełni rolę hotelu dla koni oraz Akademia Sztuki Jeździeckiej Karoliny Wajdy. W budynku mieści się klub jeździecki stylu staroangielskim oraz restauracja. Stajnie nie są publicznie dostępne, a ich zwiedzanie jest możliwe jedynie po uzyskaniu zgody zarządcy budynku.

Łazienki Królewskie w Warszawie to wyjątkowe miejsce, które z pewnością warto odwiedzić będąc w Warszawie. Napotkamy tu liczne budowle w stylu klasycystycznym o dużej wartości historycznej dla Polski, urządzone w różnych stylach ogrody oraz liczne rzeźby.