Sztolnia Czarnego Pstrąga to najdłuższa sztolnia odwadniająca w rejonie Tarnowskich Gór, która została wydrążona w celu odprowadzania wody ówczesnej królewskiej kopalni rudy ołowiowo-srebrowej „Fryderyk” (Königliche Friedrichsgrube) założonej w 1784 roku. Sztolnia odwadniająca była przedłużeniem sztolni „Fryderyk”. Budowa sztolni miała bardzo istotne znaczenie w zwiększeniu wydajności odprowadzania wody z kopalni.
Potrzeba wybudowania sztolni w królewskiej kopalni Fryderyk pojawiła się niedługo po rozpoczęciu działalności kopalni, bowiem już w latach 80. XVIII wieku. Pojawiła się pilna potrzeba stworzenia bardziej efektywnego systemu odprowadzania wód z podziemi, który miał zastąpić istniejące kieraty konne. Zdecydowano o budowie nowej sztolni odwadniającej według projektu górmistrzów Thürnagela i Eislebena, którego koncepcja została opracowana w listopadzie i zatwierdzona w grudniu 1820 roku. Projekt zakładał budowę sztolni o długości niemal 4570 metrów, która miała połączyć się z już istniejącym szybem „Adolph” na terenie stacji wodociągowej „Staszic.”
Prace nad sztolnią „Fryderyk” rozpoczęły się 21 kwietnia 1821 roku w Ptakowicach, gdzie najpierw wybudowano kanał odprowadzający wodę, znany jako roznos (niem. Rösche lub Tagerösche), oraz wylot, określany jako okno (niem. Mundloch). Wylot ten został ozdobiony pięknym portalem w stylu klasycystycznym wykonanym z piaskowca, który nosił inskrypcję „Tiefe / Friedrich-Stolln.” Jednocześnie powstał pierwszy murowany fragment głównego chodnika sztolni.
Prace przy budowie sztolni postępowały intensywnie, a chodnik o długości 4568 metrów drążono jednocześnie wykorzystując 14 przodków, które były połączone szybikami, nazywanymi świetlnikami. Dodatkowo, dla potrzeb wentylacji, wykopano 25 szybików wzdłuż sztolni, a istniejący szyb „Adolph” został pogłębiony. Dwa nowe szyby służyły do transportu materiałów oraz wydobywania skał z chodnika. Jedynie trzem szybom nadano nazwy: „Glückhilf” (pol. „Pomoc Szczęściu”), „Zwischen” (pol. „Pośredni”) i „Kummer” (pol. „Zmartwienie”). Wylot sztolni łączy się z rzeką Dramą kanałem o długości blisko 900 metrów. Ponadto, na północ od sztolni, wykopano rów odwadniający (niem. Fluthgraben) na granicy Ptakowic i Zbrosławic, który zabezpieczał sztolnię przed napływem wód gruntowych i podniesieniem się poziomu wody. Rów ten połączył się z Dramą na zachód od mostu drogi Wilkowice-Ptakowice (obecnie ul. Reptowska).
Prace nad chodnikiem postępowały w tempie 3-4 metrów na tydzień, a sztolnię oddano do użytku 15 lipca 1834 roku. Uroczystości związane z otwarciem sztolni odbyły się przy jej wylotach oraz w pobliżu szybu „Adolph,” obecnie znane jako „Staszic.” Te wydarzenia były również związane z jubileuszem 50-lecia kopalni „Fryderyk.”
Sztolnia Czarnego Pstrąga jest od dawna dostępna dla turystów, a jej zwiedzanie stało się jedną z atrakcji Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego. To miejsce, wraz z podziemiami Zabytkowej Kopalni Srebra, zostało uznane za pomnik historii przez Prezydenta RP w 2004 roku.
Trasa turystyczna sztolni odwadniającej
Trasa turystyczna prowadzi pomiędzy szybami „Ewa” i „Sylwester,” które osiągają odpowiednio głębokość 20 i 30 metrów. Podczas zwiedzania sztolni turyści korzystają z łodzi przemierzając 600-metrowy odcinek, który do 2018 roku był najdłuższym podziemnym przepływem łodziami w Polsce. Podczas zwiedzania przewodnik opowiada o historii górnictwa tarnogórskiego, a turyści mogą podziwiać stalaktyty powstałe w wyniku przesiąkania wody przez skałę płonną oraz oryginalne fragmenty chodnika wykutego w skale dolomitowej.
W 2020 roku podczas 11. edycji Industriady, oddano do użytku nową bazę turystyczną, która znajduje się przy szybie „Sylwester.” w której znajduje się centrum obsługi turystycznej, sklep z pamiątkami, salę edukacyjną i toalety oraz taras widokowy z widokiem na dolinę rzeki Dramy.
Sztolnia Czarnego Pstrąga razem z Zabytkową Kopalnią Srebra i innymi obiektami pokopalnianymi, została wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO podczas 41. sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa w Krakowie w lipcu 2017 roku.