W tym artykule
Szczecin to zielone miasto portowego i jednocześnie największe miasto województwa zachodniopomorskiego. Warunki geograficzne, bliskość niemieckiej granicy i morza Bałtyckiego sprawia, że jest to ważny ośrodek gospodarczy i kulturalny na mapie Polski. Specyficzny układ urbanistyczny, dużo zieleni i ciekawa architektura powodują, że jest to miasto które warto poznać bliżej.
Szczecin położony jest nad Odrą, tuż nad zalewem Szczecińskim i zaledwie 100 kilometrów od Morza Bałtyckiego. Te geograficzne walory ukształtowało charakter miasta jako znaczącego ośrodka gospodarki morskiej i handlu. Szczecin otoczony jest trzema kompleksami leśnymi – Puszczą Wkrzańską od północy, Bukową od południa oraz Goleniowską od wschodu, co czyni je wyjątkowym przykładem harmonijnego współistnienia przestrzeni miejskiej z naturą.
Historia miasta
Historia Szczecina sięga czasów prehistorycznych bowiem już w VII-VI wieku p.n.e. istniała tu osada kultury łużyckiej. Wzgórze Zamkowe znajdujące się w centrum miasta, jest nieprzerwanie zamieszkane od około 700 roku n.e. Szczególnie istotnym okresem w dziejach rozwoju miasta było panowanie dynastii Gryfitów, która rządziła Szczecinem od XII wieku, przez ponad 500 lat. Ze względu na swoje położenie i burzliwą historię Polski miasto doświadczyło wielu zmian przynależności państwowej. Należało i należy do Polski, ale przechodziło pod zwierzchnictwo Danii, Szwecji, Prus i Niemiec, by w 1945 roku, po ukończeniu II wojny światowej trwale powrócić do Polski. Warto podkreślić, że ze względu na położenie po zachodniej stronie Odry, powojenna przynależność państwowa miasta nie była taka oczywista – oficjalne Szczecin przekazany został władzom polskim dopiero 5 lipca 1945 roku.
Obecnie Szczecin pełni istotną rolę jako ośrodek akademicki i kulturalny. Miasto jest siedzibą pięciu uczelni publicznych i pięciu niepublicznych, a także licznych instytucji kulturalnych, w tym opery, teatrów i muzeów. Od 1999 roku Szczecin pełni również strategiczną funkcję jako główna kwatera Wielonarodowego Korpusu Północno-Wschodniego NATO.
W XXI wieku miasto zyskało międzynarodowy rozgłos jako gospodarz prestiżowych międzynarodowych regat The Tall Ships’ Races. Szczecin był organizatorem regat finałowych tej imprezy w latach 2007, 2013, 2017 i 2021. Obecnie miasto jest jednym z największym pod względem powierzchni i liczby ludności miastem w Polsce oraz dynamicznie rozwijającym się ośrodkiem metropolitalnym.
Atrakcje turystyczne Szczecina
Współczesny Szczecin wyróżnia się unikalnym układem urbanistycznym, często porównywanym do paryskiego. Charakterystyczne gwiaździste rozplanowanie ulic z wielkimi rondami i szerokimi alejami, obsadzonymi drzewami, nadaje miastu niepowtarzalny charakter. Wzdłuż miejskich arterii wznoszą się majestatyczne, eklektyczne kamienice, świadczące o bogatej historii architektonicznej miasta. Charakterystycznym elementem miejskiego krajobrazu są zabytkowe, bogato zdobione żeliwne pompy z drugiej połowy XIX wieku, z których około 30 przetrwało do dziś. Miasto może poszczycić się około 270 zabytkami objętymi prawną ochroną, stanowi istotny punkt na Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego, prezentując imponującą kolekcję historycznej architektury.
Szczególną wartość historyczną przedstawiają również zabytkowe kamienice, w tym słynna Kamienica Loitzów i Domki Profesorskie. Na terenie miasta znajduje się wiele historycznych rezydencji spośród których wymienić należy Pałac Pod Głowami, Pałac Klasycystyczny, Pałac pod Globusem, Pałac Joński, Pałac Sejmu Stanów Pomorskich oraz Pałac Ziemstwa Pomorskiego.
W Szczecinie do czasów współczesnych zachowały się cenne zabytki administracji publicznej. Ratusz Staromiejski – obecnie siedziba Muzeum Historii Szczecina-, wraz z Rynkiem Siennym przypomina o średniowiecznej świetności miasta. Z późniejszego okresu pochodzą charakterystyczny Czerwony Ratusz – obecny Urząd Miasta – oraz okazałe gmachy pocztowe przy alei Niepodległości i ulicy Dworcowej. Szczególne miejsce w panoramie miasta zajmują Wały Chrobrego, gdzie znajdują się najbardziej reprezentacyjne budynki wzniesione po 1901 roku. Ich architektura, nawiązująca do baroku i północnoniemieckiego manieryzmu wraz z tarasami widokowymi i monumentalnymi schodami, tworzy jeden z najbardziej rozpoznawalnych symboli miasta.
Wśród szczecińskich świątyń na pierwszy plan wysuwa się bazylika św. Jakuba, górująca nad ulicą Wyszyńskiego. Równie istotne są kościoły św. Jana Ewangelisty, św. Piotra i Pawła oraz św. Jana Chrzciciela. Na szczególną uwagę zasługują również niewielkie, średniowieczne świątynie zlokalizowane w szczecińskich dzielnicach: na Stołczynie, Krzekowie i Pomorzanach.
Zamek Książąt Pomorskich
Zamek Książąt Pomorskich stanowi jeden z najcenniejszych zabytków architektury renesansowej w Polsce i dawna siedziba pomorskiej dynastii Gryfitów. Zamek w obecnej formie został wzniesiony około 1346 roku z inicjatywy księcia Barnima III w miejscu dawnego słowiańskiego grodu. Rozkwit zamku nastąpił w XVI wieku po gruntownej przebudowie w latach 1573-1582 z inicjatywy księcia Jana Fryderyka, podczas której rezydencja zmieniła charakter na renesansowy. Powstał wtedy charakterystyczny układ pięciu skrzydeł z dwoma dziedzińcami. Szczególną wartość przedstawiało skrzydło muzealne – pierwszy w regionie obiekt wzniesiony specjalnie na cele wystawiennicze.
Po II wojnie światowej, w wyniku alianckich bombardowań z 1944 roku, zamek wymagał gruntownej rekonstrukcji. Prace renowacyjne, prowadzone w latach 1958-1980 pod kierunkiem profesora Stanisława Latoura, przywróciły budowli XVI-wieczny splendor. Z oryginalnego wyposażenia zachowały się gotyckie sklepienia w piwnicy oraz freski w wieży zegarowej.
Obecnie zamek pełni rolę centrum kulturalnego Szczecina. Mieszczą się tu sala koncertowa im. Bogusława I, Opera na Zamku, galerie sztuki oraz kino. Organizowane są koncerty światowej sławy artystów, wystawy i wydarzenia kulturalne. W 2015 roku przeprowadzono renowację zabytkowych polichromii w Wieży Więziennej, pochodzących z XVI wieku autorstwa Krzysztofa Schreibera.
Wały Chrobrego
Wały Chrobrego stanowią jeden z najważniejszych symboli miasta i należą do najcenniejszych założeń urbanistyczno-architektonicznych początku XX wieku w Europie. Wały wraz z tarasem widokowym rozciągają się wzdłuż Odry na długości 500 metrów i zostały wzniesiony w latach 1902-1921 według koncepcji Wilhelma Meyera-Schwartau. Charakterystyczna konstrukcja wznosi się 19 metrów ponad poziom rzeki i powstała na terenie dawnego Fortu Leopold z inicjatywy ówczesnego nadburmistrza Hermanna Hakena. Przestrzeń została misternie zagospodarowana poprzez utworzenie reprezentacyjnej promenady obsadzonej drzewami, zwieńczonej półokrągłymi placykami na krańcach.
Centralnym punktem Wałów Chrobrego jest półokrągły taras z monumentalną fontanną, której tło stanowi mur oporowy ozdobiony herbami miast pomorskich. Po obu stronach fontanny wznoszą się charakterystyczne pawilony widokowe z kopułami wspartymi na jońskich kolumnach. Całość dopełniają dwie wieże oświetleniowe stylizowane na latarnie morskie. Cały kompleks architektoniczny obejmuje reprezentacyjne gmachy: siedzibę obecnego Urzędu Wojewódzkiego (dawną rejencję szczecińską), Muzeum Narodowe oraz budynki Politechniki Morskiej. Założenie urbanistyczne harmonijnie łączy różne style architektoniczne – od historyzującego neorenesansu przez neobarok po wczesny modernizm.
Po II wojnie światowej obiekt szczęśliwie nie doznał większych zniszczeń. Współcześnie, po gruntownych pracach renowacyjnych, Wały Chrobrego nadal pełnią funkcję jednego z najbardziej rozpoznawalnych symboli miasta z malowniczym widokiem na Odrę.
Parki i tereny zielone
Szczecin zachwyca nie tylko bogactwem architektury, ale rozległymi terenami zielonymi. Szczecińskie Lasy Miejskie zajmują powierzchnię 2780 hektarów, a pozostałe tereny zielone, w tym parki, cmentarze i zieleńce, dodatkowe 605,3 hektara, co stanowi 2% powierzchni miasta. W samym Szczecin znajduje się 16 parków o łącznej powierzchni 161,5 hektara.
Na szczególną uwagę zasługuje Park Kasprowicza – największy i najbardziej popularny kompleks parkowy miasta, zajmujący 49 hektarów. Położony na wzniesieniu i stoku Doliny Niemierzyńskiej, z malowniczym jeziorkiem Rusałka, stanowi ulubione miejsce wypoczynku szczecinian. Drugim co do wielkości jest 24-hektarowy Park Żeromskiego, utworzony na początku XX wieku.
Do terenów zielonych o wyjątkowym charakterze należy Cmentarz Centralny, który jest największą nekropolią w Polsce, zajmująca obszar wielkości 163 hektarów. Cmentarz pełni jednocześnie funkcję parku i ogrodu dendrologicznego. W mieście znajdują się ponadto 93 zieleńce o łącznej powierzchni 48,5 hektara oraz liczne pomniki przyrody wśród których wyróżnia się Lipa szerokolistna św. Ottona – jedno z największych drzew tego gatunku w Polsce.
Szczecin harmonijnie łączy historyczne dziedzictwo z naturalnymi walorami przyrodniczymi, tworząc unikalną przestrzeń miejską, gdzie zabytkowa architektura współistnieje z rozległymi terenami zielonymi. Ta szczególna kombinacja stanowi o wyjątkowym charakterze miasta i jego atrakcyjności zarówno dla mieszkańców, jak i turystów.