Większość miast i miasteczek kotliny jeleniogórskiej pochodzi z okresu XII – XV w. Do dziś wiele z nich zachowało pierwotne układy urbanistyczne. Oprócz ośrodków miejskich rozwijało się także osadnictwo wiejskie. Dowodem tego są liczne dawne rezydencje, zamki, dwory, pałace. Poczesne miejsce wśród zabytków zajmują dostojne piastowskie zamki gotyckie i obiekty sakralne.
W Kotlinie Jeleniogórskiej przez kilka stuleci znajdowało się jedno z największych centrów wzornictwa i produkcji szkła w Europie. Szczególnie znana pod tym względem jest Szklarska Poręba. W XIII wieku do ciepłych źródeł w Ciepłowodach (obecnie dzielnica Jeleniej Góry – Cieplice – Zdrój) zaczęli przyjeżdżać pierwsi kuracjusze. Zapoczątkowało to rozwój turystyki. Z biegiem lat odkrywano lecznicze właściwości kolejnych źródeł, urodę krajobrazów, bogactwo przyrody i lecznicze walory klimatu górskiego.
Stolicą regionu i jednocześnie centrum gospodarczym oraz kulturalno – naukowvm jest Jelenia Góra, położona w środku Kotliny, z rozwiniętym przemysłem, dwiema uczelniami wyższymi i licznymi instytucjami kulturalnymi. Spośród szkół średnich unikatowy w skali kraju charakter mają Szkoła Ekonomiczno – Turystyczna kształcąca kadry dla potrzeb turystyki i hotelarstwa oraz Szkoła Rzemiosł Artystycznych.
Kotlina Jeleniogórska to obszar atrakcyjny przyrodniczo i krajobrazowo: wspaniałe Bory Dolnośląskie na północy, malownicze doliny rzek Kwisy, Kaczawy i Bobru oraz pasma górskie zachodnich Sudetów na południu. Turystów przyciągają nie tylko wyjątkowo malownicze krajobrazy, ale i liczne zabytki kultury materialnej.
Przebywając tu na urlopie możemy “trafić” na jedną z odbywających się cyklicznie imprez kulturalnych i sportowych, jak np. festiwale teatralne i muzyczne, plenery ceramiczno – rzeźbiarskie i tkackie, biegi narciarskie w Jakuszycach. Naturalne walory regionu i doskonała baza stwarzają możliwości uprawiania niemal wszystkich form aktywnego wypoczynku, np: turystyki pieszej, wspinaczki górskiej, jazdy konnej, łowiectwa i wędkarstwa, narciarstwa, szybownictwa i lotniarstwa, turystyki rowerowej, a także pływania i żeglarstwa.
Turyści mają do dyspozycji dogodne połączenia drogowe jak również bogatą bazę noclegową i gastronomiczną: prawie 380 obiektów turystycznych i wczasowo-wypoczynkowych (łącznie około 18 tys. miejsc noclegowych). Większość spośród nich znajduje się w domach wczasowych i pensjonatach oraz 16 hotelach. Są także domy wycieczkowe, schroniska górskie, schroniska młodzieżowe, campingi itp. Mieszkańcy i turyści mogą korzystać z wyciągów krzesełkowych w Karpaczu i Szklarskiej Porębie oraz kilku wyciągów narciarskich. Najczęściej odwiedzane są Karkonosze z najwyższym szczytem Śnieżką ( 1602 m n.p.m.). Równie chętnie turyści przybywają do Jeleniej Góry.
Prawdziwą perłą wśród licznych obiektów zabytkowych regionu jest świątynia Wang w Karpaczu -drewniany kościółek sprowadzony w 1841 r. z Norwegü (z oryginalnymi elementami XII-wiecznymi). To jedyna budowla tego typu poza Półwyspem Skandynawskim. Wszystkich miejsc i obiektów regionu wartych zobaczenia nie zwiedzimy w ciągu kilku dni. Niektóre koniecznie należy umieścić na trasie wędrówki:
• zespół klasztorny i kalwaria w Krzeszowie z XVII i XVIII w,. (zabytek najwyższej światowej klasy),
• ruiny średniowiecznych zamków piastowskich: Chojnik, Bolków, Bolczów,
• zespół staromiejski w Chełmsku,
• zabudowa centrum uzdrowiska Cieplice w Jeleniej Górze,• starówki w Jeleniej Górze, Gryfowie Śl., Bolesławcu, Kamiennej Górze, Lubaniu, Lwówku Śl. i Lubomierzu,