W tym artykule
Park Narodowy Gór Stołowych jest jednym z dwudziestu trzech parków narodowych w Polsce. Położony jest na terenie Sudetów Środkowych w województwie dolnośląskim, w północno-zachodniej części ziemi kłodzkiej tuż przy granicy z Czechami. Potocznie znany jako Góry Stołowe jest częścią większej piaskowcowej płyty w Niecce Śródsudeckiej, między Karkonoszami a Górami Bystrzyckimi i Orlickimi. Park rozciąga się za czeską granicą i nosi nazwę Broumovská vrchovina.
Historia powstania parku narodowego w Górach Stołowych sięga początku lat 80. XX wieku. Istniejący wówczas na tym terenie Parku Krajobrazowy nie zapewniał wystarczającego poziomu ochrony unikalnych walorów tego obszaru. Rozwijające się uzdrowiska, takie jak Duszniki-Zdrój i Kudowa-Zdrój oraz wynikający z tego wzmożony ruch turystyczny stwarzał coraz większe zagrożenie dla zachowania tych cennych przyrodniczo terenów. W 1983 roku w Radkowie odbyła się sesja naukowa, podczas której postanowiono o konieczności utworzenia parku narodowego. W 1984 roku podjęto decyzję o objęciu ochroną około 6 tysięcy hektarów najcenniejszych terenów, w tym istniejących i planowanych rezerwatów przyrody.
Góry Stołowe w Polsce charakteryzują się rozległymi płaskimi szczytami gór oraz stromymi urwiskami. Ich nazwa wynika właśnie z tego charakterystycznego ukształtowania. Rzeźba Gór Stołowych jest unikalna w skali Polski. W wyniku erozji piaskowców z których uformowane są tutejsze góry występują tu głębokie szczeliny, labirynty oraz pojedyncze skały o niezwykłych kształtach. Ta rzeźba odzwierciedla płytową budowę geologiczną oraz osadowym pochodzeniem tworzących je skał.
Proces kształtowania się Gór Stołowych rozpoczął się w epoce późnej kredy. Około 100 milionów lat temu, kiedy tereny te były częścią wielkiego morza. Rzeki nanosiły materiał zwietrzelinowy, który osadzał się na jego dnie. W rezultacie powstały trzy poziomy piaskowców: dolny, środkowy i górny, które składają się z gruboziarnistych osadów przetykanych drobnoziarnistymi marglami. Te piaskowce zalegają niemal poziomo i są przecięte licznych pionowymi spękaniami. Skały margliste, szczególnie w południowo-zachodniej części gór, tworzą znaczne złoża. Po ustąpieniu morza, współczesny kształt Gór Stołowych ukształtował się przez dziesiątki milionów lat erozji osadowych płyt oraz ruchy piętrzące w czasie orogenezy alpejskiej.
Fauna Parku Narodowego Gór Stołowych jest różnorodna. Ichtiofauna jest skromna, z kilkoma rodzimymi gatunkami ryb, takimi jak pstrąg potokowy. Wśród ssaków powszechnie występują jeleń, dzik, sarna, lis rudy, wiewiórka oraz różne gatunki gryzoni. Wśród łasicowatych spotyka się borsuka europejskiego i kunę leśną. Nietoperze, jeże oraz gatunki przystosowane do życia w górskich warunkach, takie jak ryjówka górska, również są obecne. Na terenie parku żyje także muflon, gatunek górskiej owcy sprowadzony z Korsyki. Park otacza kilka popularnych uzdrowisk, w tym Polanica-Zdrój, Duszniki-Zdrój, Lewin Kłodzki i Kudowa-Zdrój, co czyni go atrakcyjnym miejscem dla turystów.
Szczeliniec Wielki
Szczeliniec Wielki jest najwyższym szczytem Gór Stołowych, osiągającym wysokość 922 metrów nad poziomem morza. Szczyt znajdujący się w Parku Narodowym Gór Stołowych, stanowi część Korony Gór Polski i jest jednym z najbardziej atrakcyjnych miejsc turystycznych w Sudetach. Szczeliniec Wielki słynie z przepięknych rezerwatów krajobrazowych i tarasów widokowych, które oferują zapierające dech w piersiach panoramy Sudetów. Kluczowym punktem jest Fotel Pradziada, który jest najwyższym punktem Szczelińca. Często podawana wysokość 919 metrów nawiązuje nie do samego wierzchołka, ale do punktu osnowy geodezyjnej umieszczonego pod tarasem widokowym na Fotelu Pradziada.
Ciekawostka
Strzeliniec Wielki nosił różne nazwy i tak nazywano go: Siennica (XIX w.), Strzaskany, Spękany oraz Stołowiec (w okresie powojennym), a także Große Heuscheuer (w języku niemieckim) oraz Velká Hejšovina (w języku czeskim)
Szczeliniec Wielki widoczny jest między innymi z Kłodzka, Bystrzycy Kłodzkiej czy czeskiego Náchodu. W dawnych czasach pełnił funkcję znaku rozpoznawczego wzdłuż prastarego szlaku łączącego regiony po obu stronach Sudetów. Przyjmuje się, że pierwszy raz szczyt został zdobyty w 1576 roku, boiwem z tego właśnie roku pochodzi napis IHSV 1576 (In hoc signo vinces) wyryty w skale w miejscu nazywanym Fotelem Pradziada. W okresie wojny trzydziestoletniej (1618–1648), skały Szczelińca mogły służyć jako schronienie dla prześladowanych protestantów. Podczas oczekiwania na konflikt między Prusami a Austrią, na przełomie 1790 i 1791 roku, zbudowano Baterię nad Pasterką u podnóża Szczelińca Małego.
Fotel Pradziada
Znany także pod nazwami Grossvaterstuhl, Dědovo křeslo, Tron Dziadka, czy Tron Liczyrzepy, to 12-metrowa skała piaskowcowa, która stanowi najwyższy punkt Szczelińca Wielkiego w Górach Stołowych, osiągając wysokość 922 metrów nad poziomem morza. Fotel Pradziada jest ósmym punktem na Ścieżce Dydaktycznej Skalnej Rzeźby, stanowi jednocześnie ostatni i bardzo malowniczy punkt widokowy. Na skałę do 1825 roku prowadziły drewniane schody, obecnie zastąpione zostały metalową konstrukcją.
Szlaki turystyczne na Szczeliniec Wielki
Na szczyt Szczelińca Wielkiego prowadzi szlak składający się z 665 schodów, ułożonych w 1814 roku przez Franza Pabla, sołtysa Karłowa i pierwszego przewodnika turystycznego. Istnieje też szlak z Pasterki, prowadzący na przełęcz między Szczelińcami. Trasa o długości około 5 km, biegnąca wierzchowiną góry przebiega przez schronisko turystyczne PTTK „Na Szczelińcu”, wybudowanego w stylu tyrolskim w 1846 roku. Wstęp na teren rezerwatu na szczycie góry jest płatny w okresie turystycznym. Szlak turystyczny zaczyna się i kończy przy płatnym parkingu w Karłowie.
Schronisko Szwajcarka
Schronisko Szwajcarka (Schronisko PTTK „Na Szczelińcu”) położone jest na wysokości 905 metrów nad poziomem morza i znajduje się w północno-zachodniej części platformy Szczelińca Wielkiego. Budynek, w którym mieści się schronisko, został wzniesiony w 1845 roku w charakterystycznym stylu tyrolskim. Od jesieni 2006 roku, po wieloletniej przerwie, schronisko ponownie oferuje noclegi turystom.
Historia schroniska sięga początku XIX wieku, kiedy to w 1815 roku wybudowano w tym miejscu pierwszą, drewnianą altanę, która zapewniała schronienie turystom. Trzydzieści lat później, dzięki inicjatywie wielkiego miłośnika Gór Stołowych, Franza Pabla, powstało obecne schronisko-gospoda, które pierwotnie nosiło nazwę Schweizerai. Po II wojnie światowej, w 1947 roku, schronisko zostało przejęte przez Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze (PTTK), zmieniając nazwę na Szwajcarka. Od tego czasu, po gruntownym remoncie, obiekt służy turystom, oferując noclegi i bufet.
Przed schroniskiem znajduje się punkt widokowy, skąd roztacza się przepiękna panorama okolicznychterenów. Dodatkowo, w pobliżu schroniska umiejscowione są tablice pamiątkowe, upamiętniające wizyty takich postaci jak Johann W. Goethe czy John Quincy Adams, a także tablica poświęcona Franzowi Pablowi, dzięki którego staraniom powstało to malownicze miejsce.
Błędne Skały (Skalne Miasto)
Błędne Skały to niezwykły zespół formacji skalnych znajdujący się w malowniczej części Gór Stołowych. Charakterystyczne dla tego obszaru są skały które tworzą labirynt z ciekawymi i widowiskowymi ścieżkami prowadzącymi często poprzez wąskie przesmyki między skałami. Ten skalny labirynt jest częścią Parku Narodowego Gór Stołowych i zajmuje północno-zachodnią część szczytu Skalniak. Błędne Skały położone są strategicznie pomiędzy Kudową-Zdrojem a Karłowem, blisko granicy z Czechami. Obszar Skalnego Miasta rozciąga się na powierzchni około 21 hektarów, a przed utworzeniem Parku Narodowego Gór Stołowych był rezerwatem przyrody.
Postępujący proces erozji skał osadowych z których zbudowane są Góry Stołowe doprowadził do powstania głębokich korytarzy o zmiennej szerokości, w niektórych miejscach osiągających kilka metrów. Charakterystyczne dla tego regionu są nierówne warstwy skalne, które różnie reagują na proces wietrzenia, co doprowadziło do powstania licznych szczelin. Wśród tych skalnych formacji można odnaleźć różnorodne struktury, takie jak skalne maczugi, grzyby czy słupy. Niektóre ze skał mają nawet własne nazwy, jak Stołowy Głaz, Tunel, Kuchnia, czy Kurza Stopka. W najwęższych punktach labiryntu turyści muszą przeciskać się przez wąskie na kilkadziesiąt centymetrów skalne szczeliny. Cała trasa turystyczna labiryntu liczący kilkaset metrów.
Do Błędnych Skał prowadzą 2 szlaki turystyczne z Dusznik-Zdroju do Karłowa (szlak żółty) oraz drugi z Polanicy-Zdroju do Karłowa (szlak zielony).